những năm 1660, có cảm giác rằng quá trình Luria gần như đã hoàn tất, và
sự chờ đợi Chúa cứu thế đã đoàn kết hàng trăm cộng đồng Do Thái rải rác
trên hai lục địa lại với nhau, về điểm này thì mê tín của người dân và chủ
nghĩa thần bí của giới học giả gặp nhau.
Đúng lúc đó, ngày 31 tháng 5 năm 1665, Chúa cứu thế xuất hiện và được
tuyên bố là ở Gaza, ông tên là Shabbetai Zevi (1626-1676). Nhưng người
đứng đằng sau sự xuất hiện của ông, quân sư, nhà lý luận chính và đạo diễn
của toàn bộ hiện tượng này, là một cư dân địa phương, một Abraham
Nathan ben Elisha Hayyim Ashkenazi nào đó, còn được gọi là Nathan xứ
Gaza (khoảng năm 1643-1680). Người đàn ông trẻ này có học, thông minh,
sáng tạo và tháo vát. Ông sinh ra ở Jerusalem, con trai của một học giả giáo
sĩ và nhà kabbalah đáng kính; kết hôn với con gái một lái buôn giàu có ở
Gaza và chuyển tới đó sống; vào năm 1664, ông bắt đầu nghiên cứu chuyên
sâu kabbalah của Luria. Ông nhanh chóng làm chủ các kỹ thuật thiền và tạo
ra trạng thái cực lạc của Luria. Đầu năm 1665, ông có những ảo mộng kéo
dài. Nhưng điều quan trọng là ông điều chỉnh các khái niệm của Luria cho
phù hợp với sự xuất hiện của Chúa cứu thế mà ông đang tưởng tượng trong
đầu. Nathan là ví dụ nổi bật về một nguyên mẫu Do Thái rất giàu trí tưởng
tượng và nguy hiểm, mà sau này trở nên quan trọng trên thế giới khi trí tuệ
Do Thái được thế tục hóa. Ông có thể xây dựng một hệ thống những lời
giải thích và dự đoán về hiện tượng rất hợp lý, đồng thời cũng không hẳn
chính xác và linh hoạt đủ để cân nhắc các sự kiện mới - và thường rất bất
tiện - khi chúng xảy ra. Và ông có tài trình bày giả thuyết theo kiểu hay
thay đổi của mình, giả thuyết mang sẵn trong mình khả năng hấp thụ các
hiện tượng thông qua quá trình thẩm thấu, vô cùng thuyết phục và vững
vàng. Marx và Freud sau này cũng thể hiện một khả năng tương tự.
Trong khi vẫn ở Jerusalem, Nathan tình cờ gặp Shabbetai Zevi, hơn ông
khoảng 18 tuổi, và là một người lập dị nổi tiếng. Ông rất ít chú ý đến Zevi.
Tuy nhiên, chỉ sau khi ông đã hấp thụ kabbalah của Luria, và phát triển - ít
nhất ông hài lòng với nó - khả năng ảo mộng và tiên tri, thì Nathan mới nhớ
