vốn luôn làm những điều kỳ lạ. Đây chỉ là điều kỳ lạ nhất - dùng sự nhục
nhã của việc bỏ đạo như là sự hy sinh cuối cùng trước khi bộc lộ chiến
thắng tột đỉnh vinh quang của Chúa cứu thế. Ý nghĩa bị che giấu là một
khái niệm quen thuộc với người thực hành kabbalah. Một khi khái niệm giả
vờ bỏ đạo được chấp nhận thì mọi thứ khác - trong đó có các hành động sau
này của Zevi dưới sự giám sát của người Thổ - sẽ xác nhận giả thuyết mới,
được Nathan nhanh chóng cung cấp rất nhiều tư liệu trong các văn bản
Kinh Thánh, Talmud và kabbalah. Nathan tới thăm Zevi vài lần, hai người
có thể điều chỉnh những giải thích của Nathan sao cho khớp với hành vi của
Zevi. Giai đoạn hưng phấn của ông thi thoảng tái diễn, và những lúc đó, đôi
khi ông tái khẳng định về tuyên bố cứu thế của mình. Ông cũng gây ra
những trò hề giới tính đầy hoang dại, tới mức kẻ thù của ông ở
Constantinople, cả người Do Thái lẫn người Hồi giáo, đã hợp lại với nhau
để thuyết phục và hối lộ sultan - vốn khá thích Zevi - để đày ông tới
Albania, nơi đây ông qua đời vào năm 1676. Tuy nhiên, ngay cả cái chết
của ông cũng không khiến Nathan bối rối. Nathan tuyên bố đó chỉ là một
“bí hiểm”: Zevi đã lên thiên đường và đã được hấp thụ vào “ánh sáng cao
cả.”
Nathan qua đời bốn năm sau đó, năm 1680. Nhưng tới lúc ấy, ông đã phát
triển được một học thuyết linh hoạt, nó không chỉ cân nhắc mọi hành động
của Zevi, mà còn cả bất cứ sự kiện rắc rối nào khác có thể diễn ra trong
tương lai. Ông cho rằng không phải có một tập ánh sáng, như Luria và các
nhà kabbalah đã tin, mà là hai: một tập có suy nghĩ (tốt) và một tập không
có suy nghĩ (không tốt lắm mà có khả năng là xấu). Sự sáng tạo diễn ra
mang tính biện chứng giữa hai tập ánh sáng, trong đó nhân vật Chúa cứu
thế đóng một vai trò độc nhất, hoàn toàn khác với vai trò của các linh hồn
bình thường, điều này thường đòi hỏi ông phải có những sự hy sinh anh
hùng, trong đó cái ác xuất hiện trước ông để thanh tẩy những người khác.
Học thuyết này có nghĩa là có thể Zevi sẽ tái xuất hiện, hay phái đến một
nhân vật thay thế, hay giữ im lặng và vô hình. Trong lựa chọn thay thế hay
