trên danh nghĩa là người Tin Lành) đã ghi lại những thống kê sớm nhất về
lĩnh vực thị trường chứng khoán năm 1688; người Do Thái có lẽ là những
người buôn bán và môi giới chứng khoán chuyên nghiệp đầu tiên ở Anh:
năm 1697, cứ trong 100 nhà môi giới trên thị trường chứng khoán London,
có 20 là người Do Thái hay người nước ngoài. Sau này người Do Thái còn
giúp lập ra thị trường chứng khoán New York vào năm 1792.
Sau tín dụng thì việc phát minh ra và nhất là việc phổ biến chứng khoán
giấy có lẽ là đóng góp lớn nhất của người Do Thái đối với quá trình tạo ra
của cải. Người Do Thái đẩy mạnh việc sử dụng chứng khoán trong những
lĩnh vực họ cảm thấy an toàn cũng như trong những lĩnh vực họ dễ bị thất
bại, vì họ coi cả thế giới là một thị trường duy nhất. Ở đây cũng vậy, tầm
nhìn toàn cầu mà cuộc tứ tán mang lại đã biến họ thành người tiên phong.
Với một chủng tộc không có đất nước thì thế giới là nhà. Thị trường càng
mở rộng thì cơ hội càng lớn. Với những người từng buôn bán thường xuyên
từ Cairo tới Trung Hoa trong thế kỷ 10 thì việc mở cửa Đại Tây dương, Ấn
Độ dương và Thái Bình dương cho thương mại trong thế kỷ 18 không phải
là một thách thức lớn. Thương gia bán buôn đầu tiên ở Úc là một người
Montefiore. Nhà Sassoon xây những nhà máy dệt đầu tiên ở Bombay.
Benjamin Norden và Samuel Marks xây dựng công nghiệp ở Mũi Thuộc
địa. Người Do Thái buôn bán cá voi ở cả hai cực. Quan trọng hơn những nỗ
lực tiên phong cụ thể này là cố gắng của người Do Thái nhằm tạo ra thị
trường thế giới cho các mặt hàng cơ bản của thương mại hiện đại - lúa mì,
len, sợi lanh, vải dệt, rượu mạnh, đường, thuốc lá. Người Do Thái đi vào
các lĩnh vực mới. Họ chấp nhận rủi ro. Họ buôn bán rất nhiều loại hàng
hóa. Họ nắm giữ những kho hàng lớn.
Hoạt động tài chính và thương mại của người Do Thái trong thế kỷ 18 được
phân bố rộng tới mức các sử gia kinh tế đến nay đôi khi vẫn muốn coi họ là
lực lượng chủ chốt trong việc tạo ra hệ thống tư bản hiện đại. Năm 1911,
nhà xã hội học người Đức Werner Sombart xuất bản một cuốn sách đáng
chú ý, Die Juden und das Wirtschlaftsleben (Người Do Thái và đời sống
