Tây Ban Nha xâm lược ở Tây Bán Cầu, các nhà truyền giáo thường tranh
đấu cho quyền lợi của người bản xứ ở vùng Trung và Nam Mỹ Châu. Họ
giáo dục và lo cho các sắc dân ở Tân Thế Giới, cũng như hoán cải những
người này. Cuộc truyền giáo sáng chói nhất của Công Giáo Tây Ban Nha là
Bartholomew Las Casas (1474-1566), vị tu sĩ dòng Ðaminh này đã băng
qua biển Atlantic mười bốn lần để bảo vệ quyền lợi chính đáng của thổ dân
đối với nhà cầm quyền Tây Ban Nha, và Thánh Turibius, đức tổng giám
mục của Lima, Peru từ 1580 đến 1606, người bảo vệ các quyền tự do của
người da đỏ và da đen, ngài dạy bảo họ, và chuyển dịch kinh sách sang
tiếng thổ âm. Năm 1588, linh mục Joseph Acosta dòng Tên, người đầu tiên
viết về quan điểm truyền giáo kiểu mới và khuyến khích việc đào tạo linh
mục người bản xứ. Các linh mục dòng Tên còn thiết lập các ngôi làng, như
ấp chiến lược, cho người Paraguay mà từ đó đã trở nên trung tâm thờ
phượng và sinh hoạt chung rất tốt đẹp.
Ở Bắc Mỹ, người Pháp chiếm Gia Nã Ðại làm thuộc địa, và các tu sĩ
dòng Tên cũng như dòng Phanxicô tích cực truyền giáo cho các bộ lạc
người Huron, Algonquin, và Iroquois. Máu các vị tử đạo đã in vết trong nỗ
lực hoán cải những dân tộc này, tỉ như cái chết anh hùng và đẫm máu của
các linh mục dòng Tên, Isaac Jogues (bị tử đạo bởi người Iroquois năm
1646), Jean de Brebeuf, và những vị khác. Trong khoảng thời gian từ 1625
đến 1640, Jean de Brebeuf đã rao giảng cho trên mười ngàn người da đỏ
Huron và giúp hoán cải phần lớn sắc dân này. Các nhà thám hiểm Tây Ban
Nha đến nơi mà ngày nay là vùng tây Hoa Kỳ, từ đó nhà truyền giáo
Eusebio Kino đã hoạt động ở New Mexico và linh mục Junipero Serra dòng
Phanxicô đã thành lập các trung tâm truyền giáo dọc theo bờ biển
California, nhiều trung tâm vẫn tồn tại cho đến ngày nay.
Kết Luận
Ðâu là kết quả sau cùng của cuộc Cải Cách Công Giáo và Tin Lành? Giáo
Hội Công Giáo bắt đầu cải tổ qua ơn sủng của Thiên Chúa. Cuộc cải tổ của
Công Giáo nhấn mạnh đến ba điểm: đạo đức (hình thức mới trong sự thờ
