nhân, rất có thể người giáo dân không nhận ra đó là sự lừa gạt của ma qủy
hay ác thần. Tuy nhiên, Thiên Chúa đã tạo nên nhiều vị thần nghiệm vĩ đại
trong thời kỳ này, nhất là ở Tây Ban Nha. Thánh Têrêsa ở Avila (1515-82)
là một người Tây Ban Nha gia nhập dòng Camêlô khi hai mươi tuổi và
sống một cuộc đời bình thường cho đến năm 1556. Vào lúc ấy, sau khi trải
qua mười lăm năm khô khan trong việc cầu nguyện, Thánh Têrêsa có được
một điều mà ngài gọi là sự hoán cải lần thứ hai, và bắt đầu cảm nghiệm
cách cầu nguyện huyền bí — nhiều khi được thấy hoăïc nghe tiếng nói của
Chúa. Ngài trở nên người cực lực cải tổ dòng Camêlô, sáng lập dòng nữ tu
Camêlô đi chân đất và mười lăm chi nhánh khác trước khi từ trần. Các sách
của thánh nữ, gồm cuốn Tự Truyện, Ðường Trọn Lành, và Thành Trì Nội
Tâm, được coi là kinh điển tu đức.
Thánh Têrêsa rất có ảnh hưởng đến một tu sĩ Camêlô người Tây Ban
Nha khác, đó là John de Yepes (1542-91), thường được gọi là Thánh Gioan
Thánh Giá. Là một vị thần nghiệm, đời sống thánh nhân phải đau khổ nhiều
và ngài đã diễn tả phương cách đến với Thiên Chúa qua những tăm tối và
đau khổ trong các sách của ngài: Ðêm Tối của Linh Hồn, Ðường Lên Núi
Camêlô, Ca Vịnh Tâm Linh, và Sống Lửa Tình Yêu.
Giáo Hội Công Giáo Pháp sau thời Cải Cách đã tạo được nhiều vị
thánh nổi tiếng, như Thánh Francis de Sales (1567-1622), Thánh Jeanne de
Chantal (1572-1641), và Thánh Vincent de Paul (1581-1660). Thánh
Francis de Sales là giám mục của Geneva, Thụy Sĩ từ 1602 đến 1622, ngài
nổi tiếng là một cha sở giỏi và là một người thông minh xuất chúng. Cuốn
sách của ngài, Dẫn Nhập Vào Ðời Sống Ðạo Ðức và Luận Ðề về Tình Yêu
Thiên Chúa, là hướng dẫn tâm linh cho những người tầm thường muốn nên
thánh qua các phương tiện đời sống hàng ngày. Qua sự rao giảng và văn bút
của ngài, thánh nhân đã thu hút được hàng ngàn người Tin Lành Thụy Sĩ
trở về với đức tin Công Giáo. Ngài được tuyên xưng là Tiến Sĩ Hội Thánh,
và đặt làm quan thầy cho ba dòng tu.
Một trong những người bạn thân của Thánh Francis de Sale là Jeanne
de Chantal, một goá phụ, là người cùng với Thánh Francis sáng lập Dòng
Thăm Viếng năm 1610. Dòng nữ tu này đầu tiên hoạt động cho người
