tâm linh là điều tiên quyết, cũng như các giám mục, tỉ như Thánh Charles
Borromeo, là tổng giám mục của Milan từ 1565 đến 1585. Thần Khí của
Ðức Kitô và tin mừng của Người lại chan hòa một cách sung mãn qua Giáo
Hội Công Giáo và được thấy rõ qua vị thủ lãnh trần thế và mọi phần tử của
Giáo Hội.
Ðáng buồn là vì hậu quả của sự Cải Cách Tin Lành, Giáo Hội Công
Giáo giờ đây không còn tính cách hoàn vũ như trước nữa. Giáo Hội phải
thắt chặt kỷ luật hơn và nhận ra căn tính của mình, qua việc rút ra khỏi các
sinh hoạt trần tục đến một mức độ nào đó để xác định lối sống và căn tính
của Giáo Hội. Một số người nói rằng Giáo Hội Công Giáo trở nên một giáo
hội thành trì — biết rõ về căn tính của mình nhưng ở thế thủ vì sự chống
đối của các giáo phái Tin Lành.
Tuy nhiên, một cái nhìn khác về Giáo Hội Công Giáo sau Cải Cách là
hãy coi đó như một giáo hội đã được thanh luyện, canh tân, và phản ánh
đời sống Ðức Kitô rõ ràng hơn. Ðó là một mùa xuân mới, mùa hoa đức tin
bừng nở và nhiều người Công Giáo đạo đức hơn. Việc sùng kính Ðức
Maria và các thánh được thanh lọc và canh tân. Công Ðồng Triđentinô
khuyến khích người Công Giáo siêng năng rước lễ — tối thiểu một tuần
một lần — và thường xuyên đi xưng tội. Việc thờ phượng Thiên Chúa trong
Bí Tích Thánh Thể được khuyến khích qua các giờ chầu. Tuy Thánh Lễ
vẫn còn được cử hành bằng tiếng Latinh hơn là tiếng địa phương, các sách
lễ và những phương tiện sùng kính khác đã giúp giáo dân tham dự Thánh
Lễ sốt sắng hơn.
3. Các Vị Thần Nghiệm Công Giáo và Các Thánh Hoạt Ðộng Xã
Hội
Thời kỳ cực lực canh tân này còn được ghi dấu bởi sự xuất hiện đông đảo
các vị thần nghiệm và các thánh. Khoa thần nghiệm là phương cách nhận
biết Thiên Chúa một cách trực tiếp qua tâm trí hay linh hồn, nhận biết
Thiên Chúa bằng con tim. Các vị lãnh đạo Công Giáo rất e dè về khoa thần
nghiệm, vì sợ rằng khi quá chú trọng đến cảm nghiệm hay tâm tình cá
