Trung tâm Cải huấn I và chủ
trương kiến tạo lập trường khí tiết
Kết thúc chiến dịch chuyển hướng (4-4-1960) địch xóa sổ cả Trại I “Trại
cộng sản” và Trại II “Trại quốc gia”, thiết lập Trung tâm cải huấn I giam
giữ tù câu lưu gồm các trại: Nhân Vị (Trại II cũ), Bác Ái (Trại III và Trại
IV cũ) và Cỏ Ống. Có lúc, do nhu cầu của công việc khổ sai, địch mở thêm
chi nhánh với các trại ở Bến Đầm, Sở ruộng Quang Trung.
Trại I cũ mang tên Trại cộng hòa, thuộc Trung tâm cải huấn II, giam tù
án. Bản nguyệt trình số 235/NA/TTCH/M ngày 25-5-1960 của Tỉnh trưởng
Lê Văn Thế cho biết: “Tổng số can cứu thuộc Trung tâm cải huấn I là
2.898, chết trong tháng 7 người, hiện diện đến 25-5-1960 là 2.891, tất cả là
đàn ông, được phản chia thành hai loại: Loại A (đã ly khai): 2788; Loại B
(chưa ly khai và bị kỷ luật): 103”.
Báo cáo đặc biệt của Ty công an Côn Sơn đề ngày 28-6-1960 cho biết:
“Số can cứu thuộc Trung tâm Cải huấn I tính đến ngày 25-6-1960 là 2884,
chết trong tháng 4, số chưa ly khai là 53, số bị kỉ luật là 40, còn lại được
phân bổ như sau: Trại Nhân Vị: 1.414; Trại Bác Ải 959; Trại cỏ Ống: 425”.
Địch nhận định rằng trong chiến dịch vừa qua, chúng mới làm được việc
là dùng bạo lực cưỡng bức những người tù chính trị ly khai chứ chưa chinh
phục được trái tim, khối óc họ. Bản Phúc trình số 135/ĐCT/ĐB/TV/M ngày
23-4-1960 của Dương Văn Hiếu, Trưởng đoàn công tác đặc biệt miền
Trung, đã nhận định rằng việc chuyển hướng tư tưởng trên một ngàn tù
nhân trong chiến dịch vừa qua “chỉ mới là thắng lợi trong giai đoạn đầu, vì
chính trong phạm nhân li khai củng còn nhiều thành phần và động cơ tư
tưởng phức tạp”.
Bản phúc trình đã dẫn có đoạn nhấn mạnh: “Côn Đảo là một trung tâm
có địa thế biệt lập với đất liền, có hoàn cảnh dễ cô lập và trừng phạt củng
như có điều kiện thuận tiện để cải huấn những phạm nhân Việt cộng nguy
