đầu và gõ hèo cồm cộp lên đầu họ. Bọn gác ngục vừa đánh tù vừa đe dọa:
Mặt trận nhân dân của chúng mày chết rồi. Hãy coi chừng
Khi phát xít Đức tấn công Liên Xô, mỗi lần đánh tù chúng lại rít lên:
“Hồng quân của chúng mày chết rồi, đừng có mà hy vọng (!)”. Thì ra
chúng hiểu niềm tin của những người cộng sản bắt nguồn từ sức mạnh tất
thắng của chủ nghĩa cộng sản mà Liên Xô là ngọn cờ tiêu biểu. Lớp tù nhân
ra sau Nam Kỳ khởi nghĩa hầu hết bị cấm cố ở Banh III và Banh II. Chế độ
cấm cố, chế độ khô mục và chế độ đánh đập hằng ngày của bọn gác ngục
làm cho sức khỏe tù nhân suy sụp và bệnh tật phát triển rất nhanh.
Bệnh xá Côn Đảo chật, Bơruionnê cho lựa những người tù bệnh tập
trung về Banh II (lúc ấy gọi là Banh Nhà Thương). Hằng ngày, thầy thuốc
vào coi bệnh và phát thuốc. Căn bệnh phổ biến và nguy hiểm lúc ấy là kiết
lỵ và ghẻ hợm (còn gọi là ghẻ hầm). Nhưng bất cứ bệnh gì, thấy thuốc nhà
tù cũng chỉ cho có hai thứ thuốc: nước vôi và bột than. Chỉ trường hợp cấp
cứu mới đưa vào Nhà Thương và được tiêm một, hai ống thuốc hồi sức.
Thật ra, những tù nhân bệnh tật chẳng được chữa chạy gì. Họ chỉ được tập
trung về một nơi và lần lượt chết ở dấy.
Ghẻ hợm là một loại ghẻ lớn, hay lây và phát triển rất nhanh. Ghẻ mới
xuất hiện hôm trước là hôm sau đã lan khắp người. Con ghẻ đục rãnh sâu
làm thối thịt da, hút cạn dinh dưỡng làm cho người bệnh đau nhức và kiệt
sức. Ghẻ thường xuất hiện ở chân, lan lên đùi và lên khắp người là không
cứu được nữa. Bọn thầy thuốc thực dân mỗi khi thấy người bệnh ghẻ hợm
vào Nhà Thương là chúng cưa chân ngay. Có người đã bị cưa cụt cả hai
chân nhưng rồi cũng chết. Cuối năm 1941, tù nhân phát bệnh chết nhiều.
Các banh ngày nào cũng có người chết. Riêng Banh II có thời gian mỗi
ngày hơn 20 người tù chết.
Những người kiết lỵ nặng bị tập trung về “bệnh xá kiết lỵ” phía sau Banh
III, giáp chân Núi Chúa. Bệnh xá kiết lỵ là một cái lán mới dựng trong khu
vực Sở Ruộng để cách ly những người kiết lỵ nặng không được cứu chữa.
Những người bị đưa ra đây chỉ một, hai hôm là chết. Nói đúng hơn, đây là
một nhà xác. Ở “nhà xác” này, mỗi ngày thường có trên dưới 20 người tù
