Theo sự chỉ đạo của Đảng ủy Côn Đảo, tù nhân Banh II, Banh III đã đấu
tranh đòi được ra ngoài làm, đòi được mở cửa banh và trả lại tự do cho tù
chính trị. Sau nhiều lần đấu tranh với lý lẽ đanh thép, Lê Văn Trà phải
nhượng bộ một bước, cho phần lớn tù nhân ra ngoài làm và mở cửa trại
giam từ 6 giờ sáng đến 21 giờ.
Sau khi tiêu diệt hoàn toàn phát xít Đức, ngày 8-8-1945, Liên Xô tuyên
chiến với phát xít Nhật và nhanh chóng đánh bại đạo quân Quan Đông gồm
hơn một triệu quân tinh nhuệ nhất của Nhật. Ngày 15-8-1945, phát xít Đức
chính thức đầu hàng Liên Xô và các nước Đồng Minh không điều kiện.
Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân cả nước nhất tề đứng lên Tổng khởi nghĩa
giành chính quyền trong cả nước.
Bọn Nhật ở Côn Đảo cho tàu chở súng đạn ra biển đổ. Chúng phá trạm
vô tuyến điện, đập phá tất cả rađiô, không cho ai nghe tin tức nữa. Chuyến
tàu ngày 25-8-1945 chở những tên lính Nhật cuối cùng và số tù thân Nhật
về đất (trên chuyến tàu ấy còn có 5 đảng viên cộng sản được trả lại tự do).
Binh lính và gác dang Pháp cũng được đưa về Sài Gòn để giao lại cho
Đồng Minh. Côn Đảo hết Nhật, hết Tây, chỉ còn lại khoảng ba ngàn tù nhân
do Lê Văn Trà cùng bọn ma tà cai quản. Một đơn vị linh bảo an được phái
ra đảo làm nhiệm vụ giữ trật tự trị an.
Một số binh lính bảo an vốn là những quần chúng yêu nước. Người sĩ
quan chỉ huy đơn vị bảo an lại là cơ sở của Xứ ủy Nam Kỳ, được Xứ ủy bố
trí ra Côn Đảo để liên lạc và hỗ trợ anh em tù chính trị. Nhờ đó Đảng ủy
Côn Đảo nắm chắc tình hình Đức - Nhật bại trận, Đảng ta phát động tổng
khởi nghĩa và đã giành chính quyền ở hầu hết các tỉnh từ Bắc chí Nam.
Được biết Xứ ủy Nam kỳ sẽ ra đón tù chính trị ở Côn Đảo về, Đảng ủy
Côn Đảo chủ trương đoàn kết các lực lượng tù chính trị trên đảo giành
chính quyền bằng phương pháp hòa bình, đồng thời nắm chắc lực lượng
bảo an làm hậu thuẫn, khi cần sẽ sử dụng làm áp lực tước vũ khí của bọn
gác ngục.
Đảng ủy phân công người đi các banh và các sở tù phổ biến chủ trương
cho các cơ sở Đảng. Hầu hết anh em tù chính trị đều nhất trí với chủ trương
