đá vào Chính phủ kháng chiến Hồ Chí Minh là nguồn sức mạnh to lớn, tạo
nên dáng vóc của người tù kháng chiến. Lời thề với non sông thà chết
không chịu làm nô lệ, quyết tử cho Tố quốc quyết sinh đã thực sự trở thành
ý chí sắt đá của họ.
Trước khi ra Côn Đảo, họ đã trải qua một cuộc đọ sức quyết liệt và một
thời kỳ hoạt động sôi nổi ở Khám Lớn Sài Gòn. Những người tù kháng
chiến vào Khám Lớn khi chế độ cặp rằng còn ngự trị. Bọn quản ngục sứ
dụng những tay “anh chị” trong làng “đao búa” làm cặp rằng để duy trì kỷ
luật, trật tự, vệ sinh. Mỗi cặp rằng lại tập hợp một lũ đàn em từng có án
cướp của, giết người, sẵn sàng đâm thuê chém mướn. Các tay “anh chị” sau
khi dám ăn thua đủ với nhau mới phân ngôi thứ rồi chia nhau cai trị các
khám. Khám 1 có Tư Bé, Khám 2 có Tư Giàu, Mười Võ Sỹ, Khám 3 có Tư
Ba Đào...
Chế độ cặp rằng là thủ đoạn dùng tù trị tù, là sự thỏa hiệp giữa các cai
ngục và “tù anh chị” để trấn áp và bóp nặn người tù. Đó là lối áp bức, bóc
lột tinh vi, vô hạn định và không bị ràng buộc bởi bất cứ qui chế nào. Lực
lượng tù chính trị do các anh Phan Trọng Bình, Vũ Huy Xứng lãnh đạo đã
tổ chức lật đổ chế độ cặp rằng. Hạt nhân của lực lượng đó là Đội xung kích,
gồm những người can đảm và giỏi võ thuật. Đó là những chiến sĩ quyết tử,
đội viên các Ban công tác thành, các chi ấn sĩ Cô Tô...
Cuộc tấn công vào bọn cặp rằng đã nổ ra vào sáng ngày 12-3-1946, đầu
tiên tại Khám I. Bọn cặp rằng và tay chân bị chặn đánh bất ngờ ngay khi
chúng xúm vào tranh cướp đồ thăm nuôi của tù nhân. Với dũng khí áp đảo
lực lượng xung kích đã giao tranh kịch liệt với bọn cặp rằng.
Bọn chúng bị đánh mẻ đầu, sứt trán phải quỳ lạy, xin những người tù
kháng chiến tha tội chết. Đúng lúc đó thì bọn gác dang đến can thiệp.
Đại diện tù nhân đã đứng ra vạch rõ tội ác chồng chất của bọn tù lưu
manh và yêu cầu bãi bỏ chế độ cặp rằng, để tù nhân tự bầu lấy đại biểu của
mình. Trước khí thế của tù nhân và những chứng cớ không thể chối cãi
được, bọn thống trị phải đồng ý với yêu sách hợp lý của họ.
