Chế độ ăn uống, mặc, ở
Chế độ ăn uống ở Nhà tù Côn Đảo vô cùng thiếu thốn, khổ cực. Theo
quy chế, hằng ngày tù nhân được ăn 0,750 kg gạo; 0,250 kg cá; 0,020 kg
mỡ; 0,010 kg muối, nhưng thực tế, bọn chủ thầu đã thông đồng với bọn
chúa đảo, cai ngục bớt xén phần lớn. Chúng cho tù ăn cơm gạo lức hẩm lẫn
trấu, thóc, cát sạn, mảnh sành... đến nỗi tù phải đổ nước cho trấu nổi lên,
cát sạn lắng xuống, rồi gạn lấy cơm mà ăn. Vậy mà ăn cũng không đủ cầm
hơi.
Trong những năm 1943-1944, máy bay Đồng Minh phong tỏa đường
biển giữa Sài Gòn và Côn Đảo, khẩu phần ăn của tù nhân rỗi ngày được
một bát rưỡi cơm phải giảm xuống còn một bát. Ngay cả những lúc tiếp tế
dễ dàng như những năm 1934-1936, suất ăn của tù nhân cũng không bao
giờ đủ.
Kíp đốn gỗ phải làm việc cực nhọc thế mà người tù vẫn phải “đi bới củ
rẫy, củ nưa rừng trộn vào cơm ăn cho đầy dạ dày để có sức làm việc”. Cá
khô là thức ăn chính của người tù nhưng lại toàn là thứ cá vụn, cá cơm, cá
sặt, cá thác lác, vừa bé, vừa lắm xương, lại có mùi dầu rất khó ngửi. Đó là
loại cá vừa đen, vừa đắng dùng làm phân bón mà bọn chủ thầu mua tranh
với bọn chủ ruộng để làm thức ăn cho người tù. Nguyễn An Ninh gọi đó là
“Vitamin Đ.A.” (Đ là đắng, A là amer tiếng Pháp cũng có nghĩa là đắng).
Huỳnh Thúc Kháng cũng có bài thơ ngắn tả mâm cơm tù Côn Đảo hồi
những năm đầu thế kỷ:
Cá khô mặn như muối
Cơm lức đen như sắt
Bảy người chung một mâm
Ngồi lết cứ xực gắt.
(Thi tù tùng thoại)
