làm cho nhu cầu về tiền của nông dân tăng lên. Điều đó tạo điều kiện cho
việc phát triển nghề cho vay. Những người cho vay nặng lãi bao gồm cả
tầng lớp trên trong công xã và thương nhân ngày càng đông đảo ở nông
thôn. Người thợ thủ công trong công xã trước đây chỉ lo đáp ứng các nhu
cầu trong nội bộ công xã thì nay họ kết hợp với việc sản xuất một số hàng
hóa bán ra thị trường. Tại một số nơi ở Bengan, Biha cuối thế kỷ XVII -
đầu thế kỷ XVIII, đáng lẽ người thợ nhận một phần hoa lợi thường lệ của
công xã thì lại nhận tiền của nông dân để làm những món đặt hàng của họ
hoặc bán cho họ những sản phẩm lao động khác. Những hình thức phân
công lao động lâu đời giữa nghề nông và nghề thủ công trong nội bộ công
xã bị phá vỡ dần, việc sản xuất ngày càng mang tính chất của quan hệ hàng
hóa-tiền tệ. Chính những điều đó đã làm tan rã chế độ công xã nông thôn,
phá vỡ chế độ sở hữu quốc gia phong kiến về ruộng đất. Sự diễn biến cơ
bản của chế độ ruộng đất trong thế kỷ XVII là việc chuyển từ chế độ sở
hữu quốc gia phong kiến sang chế độ tư hữu phong kiến và đồng thời là
việc chuyển quyền sở hữu ruộng đất của công xã sang chế độ tư hữu nông
dân.
3. Thủ công nghiệp và thương nghiệp
Ấn Độ vốn là một trong những nước có nghề thủ công nổi tiếng thế
giới như hàng dệt tay tinh xảo bằng bông, lông thú, lụa… Những xưởng thủ
công không chỉ sản xuất cho nhu cầu trong nước mà còn xuất cảng một
phần đáng kể ra nước ngoài. Do đó, nền ngoại thương phát triển đem lại
cho Ấn Độ một khối lượng vàng bạc khá lớn. Thương gia Ấn Độ liên hệ
chặt chẽ với phong kiến và ngay chính tầng lớp phong kiến cũng thường
tham gia buôn bán.
Đầu thế kỷ XVII, công thương nghiệp Ấn Độ có chiều hướng tiến bộ.
Vai trò của các thành phố từ dinh lũy của lãnh chúa phong kiến dần dần trở
thành những trung tâm thủ công nghiệp. Nhiều thành phố mới xuất hiện nối
liền các thị trường trong nước cũng như liên hệ với thị trường bên ngoài.
Sự giao lưu hàng hóa giữa thành thị và nông thôn được tăng cường.
