Nhưng trong khi số lượng công nhân ngày càng lớn, mức độ tập trung
ngày càng cao thì tình trạng thiếu một tổ chức vững vàng là một nhược
điểm đáng chú ý. Những quan điểm tư sản, không tưởng và bè phái còn có
ảnh hưởng ít nhiều trong phong trào công nhân. Bài học kinh nghiệm của
cuộc cách mạng 1848-1849 đã làm cho họ bước đầu nhận thức sự phản bội
của bọn đại tư sản tự do, sự bấp bênh và thiếu khả năng lãnh đạo của giai
cấp tiểu tư sản. Do đó, cần phải làm cho giai cấp vô sản giác ngộ về vị trí,
đặc điểm và trách nhiệm lịch sử của mình.
Trong những ngày cách mạng sôi sục ở châu Âu, Mác và Ăngghen đã
theo dõi và tham gia phong trào đấu tranh của công nhân. Sau khi thất bại,
những lãnh tụ của giai cấp vô sản vẫn giữ vững ngọn cờ cách mạng, phấn
đấu không mệt mỏi để chuẩn bị những trận chiến đấu quyết liệt sau này.
Tháng 6-1849, Mác bị trục xuất khỏi nước Pháp, ông liền đến Luân
Đôn và năm sau, Ăngghen cũng sang Anh, ở Mantretxtơ. Hai ông vẫn
thường xuyên bám sát những bước đi của phong trào cách mạng và của
những đồng chí mình, ngay cả trong những ngày đen tối nhất. Tháng 3-
1850, những chi nhánh của Đồng minh ở các nước đều nhận được “Thư
của Ban chấp hành trung ương gửi Đồng minh những người cộng sản” do
Mác và Ăngghen viết. Đó là một văn kiện vô cùng quan trọng, phân tích
sâu sắc những sự kiện 1848-1849 ở Đức, vạch ra đường lối sách lược của
Đảng vô sản trong cuộc cách mạng tương lai và nêu lên học thuyết về cách
mạng không ngừng mà sau này, Lênin tiếp tục phát triển trong sự chuyển
biến từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Trong thời gian này, Mác tập trung nghiên cứu cuộc cách mạng 1848 ở
Pháp. Ông hoàn thành hai tác phẩm nổi tiếng: “Đấu tranh giai cấp ở
Pháp” (1850) và “Ngày 18 tháng Sương mù của Luy Bônapactơ” (1852).
Cùng lúc đó, Ăngghen viết nhiều bài báo, sau tuyển thành tập “Cách mạng
và phản cách mạng ở Đức” (1851). Hai ông đã tổng kết kinh nghiệm của
cuộc cách mạng vừa qua, lần đầu tiên vận dụng quan điểm duy vật biện
chứng vào việc nghiên cứu lịch sử và phát triển một loạt vấn đề lý luận
quan trọng về cách mạng vô sản và chuyên chính vô sản.
