khmum, Nôrôđôm phải phái đội quân trung thành với triều đình và đơn vị
lính Tagan
đánh lấy lại tỉnh này. Triều đình Khơme và thực dân Pháp
không dập tắt được phong trào đấu tranh do Sivôtha lãnh đạo, chừng nào
Sivôtha chưa bị bắt. Nhưng làm sao bất được Sivôtha? Hàng rào che chở
Sivôtha quá lớn và thật bền vững. Thực dân Pháp quỷ quyệt liền dùng
chính sách dụ dỗ Sivôtha đầu hàng, chúng hứa sẽ đảm bảo an toàn cho ông.
Nhưng người anh hùng dân tộc Sivôtha đã kiên quyết cự tuyệt những lời dụ
dỗ mua chuộc đó.
Tuy vậy, cuộc đấu tranh của nhân dân Khơme do Sivôtha lãnh đạo đã
bị kẻ thù đàn áp khốc liệt. Vả lại, Sivôtha đã già, ông không còn khỏe mạnh
như trước. Tháng 10-1892 ông ốm nặng và từ trần ở Phum Krac thuộc tỉnh
Kôngpôngthom, phong trào đấu tranh bị tàn lụi dần.
Cuộc khởi nghĩa do Sivôtha lãnh đạo bị thất bại nhưng đã để lại cho
nhân dân Khơme nhiều bài học lịch sử có ý nghĩa lớn lao. Với tinh thần đấu
tranh bất khuất, mặc dù kẻ thù mạnh hơn, có vũ khí tốt hơn, nhưng nghĩa
quân đã nhiều phen làm quân thù khiếp đảm. Không khuất phục đầu hàng,
Sivôtha người anh hùng của dân tộc Campuchia đã nêu tấm gương sáng
cho nhân dân Campuchia, để lại những trang sử đấu tranh ngoan cường vì
độc lập, tự do của dân tộc. Sivôtha và bạn hữu của ông dù đã hy sinh nhưng
mãi mãi cổ vũ dân tộc Campuchia bước tiếp trên con đường gian khổ đấu
tranh vì tương lai tươi sáng của dân tộc và hạnh phúc của nhân dân.
2. Cuộc khởi nghĩa của Acha Soa (1863-1866)
Về lai lịch của Acha Soa, hiện nay chưa có tài liệu xác định một cách
rõ ràng, nhưng căn cứ theo tên gọi thì Acha là một chức vị quan trọng môi
giới giữa nhân dân và những vị tu hành. Acha gần như một thủ lĩnh có uy
tín về tinh thần trong nhân dân, lãnh trách nhiệm thay mặt nhân dân giao
tiếp với nhà sư.
Acha Soa thoạt đầu tham gia phong trào của Sivôtha Xênôngxô ở
Baphnôm và Ăngko. Nhưng từ ngày Nôrôđôm câu kết với thế lực phản
