Về chuyện người nguyên thủy đã tiến hóa như thế nào từ bầy đàn
nguyên thủy sang công xã thị tộc cũng có khá nhiều truyền thuyết. Truyền
thuyết thường nói tới những nhân vật lớn, vừa là thủ lĩnh vừa là nhà phát
minh, đó là hình dung của người thời cổ về đời sống của người nguyên
thủy. Công cụ của người nguyên thủy thường rất giản đơn, xung quanh họ
lại có rất nhiều thú dữ có thể gây nguy hiểm cho họ vào bất kì lúc nào, ở
bất kì đâu. Sau, người ta quan sát thấy chim chóc làm tổ ở trên cành cao, dã
thú không chạm lên được, liền bắt chước cũng làm tổ ở trên cành cao, việc
đó trên thực tế là do nhiều người quan sát và mò mẫm làm ra. Nhưng
truyền thuyết nói đó là do một người tên là Hữu Sào dạy mọi người làm.
Người nguyên thủy còn chưa biết dùng lửa, mọi thứ đều ăn sống, dù là thực
vật và thịt động vật săn bắt được cứ để nguyên cả máu me lông lá thế mà
ăn, sau này họ mới biết dùng lửa. Trong di chỉ của người vượn Bắc Kinh ở
vùng Chu Khẩu Điếm, đã phát hiện thấy dấu vết của lửa cho thấy thời đó,
đã biết dùng lửa. Hiện tượng lửa cháy đã sớm có trong tự nhiên: núi lửa
phun ra, có lửa; sét đánh buông xuống, cây cối có thể bắt cháy, có
lửa...nhưng người nguyên thủy thấy lửa lại sợ hãi, chưa biết lợi dụng. Sau
do ngẫu nhiên lượm được xác dã thú bị lửa thiêu chết, nếm thử thấy mùi
thơm và vị ngon, qua nhiều lần thử thách, người ta dần dần học được cách
dùng lửa để nướng chín thức ăn, và biết giữ lửa để dùng thường xuyên. Trải
qua một thời gian khá dài, người ta dùng hai khúc gỗ cứng, ra sức cọ xát
vào nhau làm bật ra lửa, hoặc dùng hai viên sỏi đánh mạnh vào nhau làm
tóe ra lửa, như vậy là đã biết cách tạo ra lửa. Đó là phát minh của ai?
Đương nhiên là của tập thể người lao động, nhưng truyền thuyết cũng qui
ra một người là Toại Nhân. Việc tạo ra lửa là một phát minh lớn, từ đó
người ta được ăn thức ăn chín và làm ra nhiều món ăn. Theo truyền thuyết,
Toại Nhân còn dạy dân bắt cá, ba ba, trai ốc lúc sống có mùi vị tanh rất khó
ăn, nhờ có lửa đã trở thành những món ăn ngon.
Không biết trải qua thời gian bao lâu, người ta bắt đầu đan dây thành
lưới và dùng lưới bắt cá, rồi lại chế tạo ra cung tên, như vậy việc săn bắn có
hiệu quả hơn nhiều so với khi chỉ dùng gậy đánh và đá ném. Từ đó người ta
