LỊCH SỬ TRUNG QUỐC 5000 NĂM TẬP 4 - Trang 112

phải ngủ trong rừng hoặc trên đường, ông đều giữ nếp ghi nhật ký. Năm
1641, sau khi ông qua đời, số nhật ký để lại rất nhiều. Đó là những ghi chép
hết sức quý giá trong quá trình khảo sát địa lý của ông. Qua việc khảo sát
thực địa, ông đã cải chính lại rất nhiều sai lầm được ghi trong sách vở trước
kia và phát hiện, bổ sung nhiều điều chưa từng được ghi chép. Thí dụ như
trường hợp sách địa lý cũ ghi rằng Mân Giang là đầu nguồn của Trường
Giang. Qua khảo sát thực địa, Từ Hà Khách đã phát hiện thấy đầu nguồn
của Trường Giang không phải là Mân Giang, mà là Kim Sa Giang. Lại thí
dụ như khi khảo sát Ưng Sơn thuộc Đằng Xung, Vân Nam, ông đã phát
hiện thấy những dấu tích trên núi lửa từ thời xưa. Trong khi thám hiểm, ông
từng khảo sát rất nhiều dung nham. Tại Thất Tinh Nham thuộc Quế Lâm,
ông đã khảo sát và ghi chép hết sức tỉ mỉ về các dạng thạch nhũ thiên hình
vạn trạng trong hang. Đây là những trang ghi chép sớm nhất thế giới về
hiện tượng thạch nhũ. Sau này, người ta dùng những nhật kí của ông để
biên soạn cuốn "Từ Hà Khách du ký". Bộ sách này không những là tài liệu
quí về địa lý học thời cổ, mà còn xứng đáng được coi là 1 tác phẩm văn học
ưu tú của Trung Quốc.