phát triển hơn và thể hiện rõ hơn vai trò của mình trong sự nghiệp giúp vua,
giữ nước.
Ngoài việc nắm giữ những chức vụ chủ chốt trong triều chính, các
vương hầu còn có quyền lực lớn ở những vùng mình trấn trị. Họ được phân
phong thái ấp, có phủ đệ và tổ chức những đội quân riêng. Lúc thường sống
ở phủ đệ, khi có việc triều yết thì vào kinh sư. Tuy nhiên, yếu tố phân tán
trong xã hội thời Trần luôn bị ràng buộc bởi những chính sách của nhà
nước tập quyền. Vương hầu được phong cấp thái ấp, có quyền thừa ấm, tức
kế nghiệp, được phong tước, nhưng không được tập chức, họ không có
quyền kế thừa thái ấp.
Nhìn chung, tầng lớp quý tộc Trần hồi thế kỷ XIII là một đẳng cấp
xã hội trẻ, đang độ phát triển. Xu hướng cát cứ trong giới quý tộc chưa phải
là hiện tượng phổ biến. Điều này khác hẳn với sự phát triển của các nhà
nước phong kiến Tây Âu cùng thời và vì thế, nó đã tạo nên một không khí
chính trị lành mạnh trong giới cầm quyền nói riêng và trong xã hội nói
chung; tạo thế mạnh cho chính quyền, cho cả nước trong mối quan hệ nội
bộ cũng như trước những thử thách hiểm nghèo của ngoại xâm. Năm 1282,
trước nguy cơ xâm lược của giặc Nguyên, Vua Trần Nhân Tông đã tổ chức
Hội nghị Bình Than: "Họp vương hầu và trăm quan, bàn kế công thủ và
chia nhau đóng giữ những nơi hiểm yếu". Quả là "lo thì cùng lo, vui thì
cùng vui" và đúng như lời của Trần Quốc Tuấn nói với các tướng sĩ: "lúc
trận mạc thì cùng nhau sống chết, khi ở nhà thì cùng nhau vui cười"
31
và
theo ông "vua tôi đồng tâm, anh em hòa mục" luôn luôn là nhân tố thành
công trong quá trình lãnh đạo của vương triều Trần, trong sự nghiệp dựng
nước và giữ nước.
Trong công cuộc chống giặc ngoại xâm cũng như khi đánh dẹp nội
loạn thời Trần, nhà vua và có khi cả thượng hoàng, hoàng thái tử, vương
hầu thường trực tiếp cầm quân; thậm chí có nhiều người đã hy sinh anh
dũng ngoài chiến trận. Gương chiến đấu hy sinh đó không chỉ đã động viên,
cổ vũ quân dân cả nước mà còn biểu thị tinh thần đồng lòng chung sức, gắn
bó giữa đội ngũ quý tộc cầm quyền với "trăm họ" trước họa ngoại xâm.
