Thời bình, vương hầu quý tộc được hưởng nhiều đặc quyền, đặc lợi; thời
chiến hoặc khi loạn lạc, chính họ là những người đã xông pha trận mạc, đối
mặt với quân thù. Bấy giờ, dường như đã thành lệ, mỗi khi giặc đến, nhà
vua thường "tự làm tướng" trực tiếp cầm quân, các vương hầu quý tộc đều
trở thành "tướng" chỉ huy quân của mình và quân dân các đạo các lộ nơi
mình trấn trị tham gia kháng chiến. Ở đây, bên cạnh tinh thần thượng võ
còn có ý thức, tư tưởng về quyền lợi và nghĩa vụ trong đội ngũ vương hầu
quý tộc - hạt nhân của bộ máy nhà nước quân chủ thời Trần. Điều này cũng
đã góp phần cố kết nội bộ, cố kết nhân tâm trong bộ máy nhà nước thành
một khối đồng lòng, chung sức vững mạnh.
Chính những người như Quốc công tiết chế Trần Quốc Tuấn luôn
chú ý khối đoàn kết đó. Ông là tấm gương sáng ngời cho mọi nhà. Trong
một lần gia biến, ba lần quốc nạn, ông luôn tỏ ra là một bậc hiền lương, anh
hùng, lòng trung son sắt. Thù nhà không đặt lên trên quyền lợi của dân
nước, xã tắc. Ông xoá bỏ mọi hiềm nhà, dẹp thù riêng để vun trồng cho một
đoàn kết trong tông tộc, khiến nó trở thành một nhân tố của mọi thắng lợi.
Ông luôn thương yêu các tướng sĩ và binh lính của mình. Và chính họ lại
hết sức trung thành với sự nghiệp của ông, đồng lòng chung sức chiến đấu
quên mình vì cả nước.
Các vua Trần và triều đình nhà Trần đều chủ trương thắt chặt mối
quan hệ giữa trung ương với địa phương, xây dựng khối đoàn kết trong và
ngoài hoàng tộc, ở trong kinh thành và ngoài các đạo, các lộ. Chế độ thi cử
thời Trần từ năm 1232 đi vào nề nếp chính quy và do đó, đội ngũ quan lại
người ngoài hoàng tộc tham gia chính quyền ngày một đông đảo. Họ ở
khắp mọi nơi, giữ nhiều chức vụ quan trọng thuộc nhiều lĩnh vực trong
triều đình trung ương cũng như ở các địa phương. Quan lại được cấp bổng
lộc và lương ăn. Tổ chức bộ máy hành chính các cấp khá hoàn thiện và chế
độ đãi ngộ, thưởng phạt chặt chẽ và công minh hơn thời Lý. Các chế độ đó
đã phát huy tác dụng và giữ vai trò lớn trong việc cố kết khối đồng tâm,
nhất trí của vua tôi, trong nội bộ chính quyền nhà nước, từ triều đình đến
các lộ, trấn.
