Từ khi mới có chính quyền trong tay, Hồ Quý Ly xúc tiến mạnh mẽ
việc xây dựng một lực lượng quân sự lớn mạnh. Một mặt, Hồ Quý Ly
muốn có một quân đội lớn để sẵn sàng đàn áp phong trào nông dân và các
lực lượng chống đối, bảo vệ và củng cố địa vị thống trị của dòng họ; mặt
khác, quan trọng hơn là để đối phó với nguy cơ xâm lược của các nước
láng giềng. Nhà Hồ chủ trương dùng lực lượng quân sự mạnh để gây ảnh
hưởng và uy tín của chính quyền mới vừa để chống lại sự bành trướng của
các vương triều đang hưng thịnh ở cả phương Bắc và phương Nam.
Đặc biệt từ khi âm mưu xâm lược của nhà Minh càng lộ rõ thì nhà
Hồ càng tích cực xây dựng lực lượng quốc phòng, tăng cường quân đội và
khả năng phòng thủ quốc gia. Vấn đề quốc phòng, quân sự được đặt lên
hàng đầu. Ước ao của Hồ Quý Ly là: Làm thế nào để có được trăm vạn
quân để chống giặc phương Bắc
9
. Tất nhiên, điều kiện kinh tế và dân số
nước ta lúc đó không thể cho phép triều Hồ xây dựng một quân đội chủ lực
đông đến trăm vạn, nhưng câu nói đó trước các triều thần cũng biểu thị
quyết tâm kháng chiến và quan điểm quân sự của Hồ Quý Ly.
Để thực hiện chủ trương đó, quan Khu mật viện Hoàng Hối Khanh
dâng kế sách làm hộ khẩu, nhằm "biên hết dân làm lính" để huy động được
tối đa nhân lực vào quân đội. Triều đình ra lệnh kiểm dân số, biên vào sổ
tất cả những đinh nam 2 tuổi trở lên, cấm người phiêu tán. Điểm lại, dân số
thực tế nước Đại Việt/ Đại Ngu từ 15 tuổi đến 60 tuổi tăng gấp bội. Việc
kiểm kê nhân khẩu trong cả nước, lập lại sổ hộ khẩu là cơ sở để tuyển lính.
Những dân đinh khỏe mạnh được chọn, sung làm lính. Những người già
trong quân ngũ được thải ra. Một số nhà sư khỏe và một phần quan nô (nô
tỳ nhà nước) cũng được tuyển sung vào quân Điện Tiền. Dân ngụ cư Thanh
Nghệ và những người có của nhưng không có ruộng đều biên vào sổ quân.
Vì thế, quân đội của Nhà nước tăng rất nhanh trong thời gian thực hiện tư
tưởng phát triển quân số của triều Hồ, mà người chủ trương chính là Hồ
Quý Ly.
