bắc có núi Thổ Tượng, phía nam có núi Đốn Sơn. Từ An Tôn có thể xuôi
sông Mã đến Đồng Cổ và theo hệ thống sông đào nhà Lê vào Nam, hoặc
theo cửa Lạch Trường và đường thượng đạo ra Bắc.
Thành Tây Đô vừa là kinh đô vừa là một công trình phòng thủ kiên
cố. Thành có quy mô lớn, mặt bắc - nam dài hơn 900m, mặt đông - y hơn
700m, chu vi hơn 3.200m, cao khoảng 6m, mở bốn cửa Đông, Tây, Nam,
Bắc. Tường thành mặt ngoài ốp bằng những phiến đá lớn, ghè đẽo công
phu, kích thước tính toán phù hợp với yêu cầu kiến trúc, có những phiến có
kích thước 5,lx1x1,2m, ước tính nặng đến 16, 17 tấn. Toàn bộ thành được
xây dựng bởi gần 20.000m
3
đá. Bốn cửa thành xây theo kiểu vòm cuốn, đặc
biệt là cửa Nam (cửa Tiền) rất bề thế, rộng 38m, cao hơn 10m, xây nhô ra
ngoài tường thành 4m, gồm 3 vòm cuốn, vòm giữa cao 8,5m, hai vòm bên
cao 7,8m. Tất cả các cửa thành đều được đóng bằng hai cánh gỗ dày, nặng,
chắc chắn, che kín toàn bộ, không thể dễ dàng đột nhập khi cánh cửa đã
đóng sập lại.
Thành Tây Đô quả là một pháo đài có khả năng phòng ngự tốt nếu
như bị giặc tiến công. Xung quanh thành còn có một hệ thống lũy tre gai
bảo vệ. Sử chép rằng, tháng 9 năm Kỷ Mão (1399), Hồ Quý Ly sai Trần
Ninh dốc suất người phủ Thanh Hóa trồng tre gai ở phía tây thành, phía
nam từ Đốn Sơn, phía bắc từ An Tôn đến tận cửa Bao Đam, phía tây từ chợ
Khả Lãng ở Vực Sơn đến Lỗi Giang, vây bọc La Thành. Phía ngoài La
Thành bao quanh bốn mặt là một con hào vừa sâu vừa rộng. Về vị trí và
cấu trúc thành Tây Đô, sử gia Đặng Xuân Bảng viết rằng: Nói về mặt đô
hội thì Tây Đô không rộng bằng Thăng Long, nói về mặt hình thế thì Thăng
Long không hiểm bằng Tây Đô. Cho nên lập đô dựng nước ngoài Thăng
Long ra có lẽ không đâu hợp hơn Thanh Hóa (Tây Đô)
11
. Điều đó cũng dễ
hiểu, bởi vì trên thực tế, Tây Đô nặng về tính quân sự, thủ hiểm.
Như vậy, Hồ Quý Ly xây thành Tây Đô và cho chuyển kinh đô từ
Thăng Long về Thanh Hóa với mục đích chủ yếu là đề phòng với thù trong
giặc ngoài. Tư tưởng phòng thủ đã thể hiện rất rõ trong hành động đó của
ông.
