thành dân tộc cũng là quá trình hình thành và nâng cao ý thức dân tộc. Ý
thức dân tộc thể hiện trước hết ở ý thức bảo vệ lãnh thổ, ý thức về sự cần
thiết và cốt tử phải bảo vệ các không gian sinh tồn của cộng đồng và cho
toàn cộng đồng. Điều đó thể hiện rõ nét nhất trong cuộc kháng chiến chống
quân Tần xâm lược. Những tư duy, tư tưởng quân sự đầu tiên hình thành,
xuất hiện và phát triển qua thực tiễn hoạt động quân sự của giai đoạn này.
Trên cơ sở đó, nước Âu Lạc thời An Dương Vương đã đạt đến đỉnh cao
mới trên lĩnh vực xây dựng quân sự - quốc phòng. Tư duy, tư tưởng quân
sự thời kỳ này thể hiện trong quá trình tổ chức quân đội, trang bị vũ khí,
xây dựng Kinh đô Cổ Loa và qua thực tiễn cuộc kháng chiến giữ nước.
Trong lĩnh vực này, ngay từ thời bấy giờ, đã để lại những bài học lịch sử
quý giá.
Trong hơn một nghìn năm Bắc thuộc (179 Tr.CN-938), cũng do
phải sống trong cảnh nước mất nhà tan, nên nhân dân ta luôn ý thức sâu sắc
về quê hương đất tổ, về làng nước của mình, từng bước xây đắp nên truyền
thống kiên cường đấu tranh chống ngoại xâm để giành lại nền độc lập tự
chủ. Trong thời kỳ này, biết bao cuộc khởi nghĩa dân tộc đã bùng nổ đưa
đến sự thành lập những chính quyền dân tộc và thời gian độc lập dài hoặc
ngắn khác nhau. Nhiều cuộc khởi nghĩa và kháng chiến tiêu biểu như khởi
nghĩa Hai Bà Trưng, khởi nghĩa Bà Triệu, khởi nghĩa Lý Bí, kháng chiến
chống Lương của Triệu Quang Phục, các cuộc khởi nghĩa và kháng chiến
dưới thời Tùy - Đường thống trị, nổi dậy giành quyền tự chủ của Khúc
Thừa Dụ, hai lần kháng chiến chống Nam Hán (931, 938), v.v.. Tư tưởng
quân sự thời kỳ này thể hiện ở tinh thần dân tộc, ý thức bảo vệ cộng đồng
công xã, làng nước, trong quá trình xây dựng lực lượng khởi nghĩa vũ trang
và chiến tranh giải phóng, trong thực tiễn lãnh đạo nhân dân vùng lên
chống ách đô hộ của phong kiến phương Bắc.
Từ thế kỷ X đến đầu thế kỷ XV, nhân dân ta bước vào thời kỳ xây
dựng quốc gia độc lập, bảo vệ và giữ vững chủ quyền dân tộc. Nhiều cuộc
chiến tranh chống ngoại xâm liên tục diễn ra. Thế kỷ X - XI, dân tộc ta phải
