chiến tranh chống lại những kẻ thù vượt trội và hiện thực quân sự thua kém
về tiềm lực. Quá trình giải quyết mâu thuẫn ấy trước hết thường cho ra đời
một bộ máy chiến tranh lớn gồm hai bộ phận: (a) bộ phận chỉ đạo chiến
tranh và (b) lực lượng trực tiếp tham chiến. Tư tưởng quân sự về chiến
tranh nhân dân chính là chất keo gắn kết giữa hai bộ phận ấy. Bộ phận chỉ
đạo chiến tranh được hình thành dưới hai dạng:
(i) hoặc trực tiếp là những người lãnh đạo tối cao của quốc gia
chủ động thiết lập nền quốc phòng toàn dân, (ii) hoặc là một bộ phận
phụ trách chuyên biệt công tác chiến tranh rồi dần mở rộng ảnh hưởng
và tác động đến cấu trúc vận hành của Nhà nước. Trường hợp thứ
nhất, trong thời hiện đại thường là những người cách mạng, ái quốc và
đi liền với đó là lực lượng quần chúng tiến bộ của lịch sử. Trường hợp
thứ hai liên quan chặt chẽ đến sự ra đời của những nhà nước quân sự
và chế độ độc tài quân sự. Nên nhớ rằng, việc ra đời một bộ máy chiến
tranh lớn nếu không xuất phát từ nền tảng và mục đích chính nghĩa, thì
rất có thể dẫn đến tình trạng lạm dụng quyền lực trên diện rộng khi
quyền lực quân sự kiểm soát mọi trạng thái của quyền lực chính trị.
Một bộ máy chiến tranh lớn nếu không có một đường lối chính trị kiên
định, mang tính tiến bộ, với những người lãnh đạo sáng suốt, thì sẽ
dẫn đến nguy cơ quyền lực quân sự xâm nhiễm và tái cấu trúc mọi
định thức xã hội, khiến xã hội thời bình rơi vào tình trạng thời chiến
thường trực hoặc phản phát triển.
Chiến tranh nhân dân không phải là một hiện tượng xa lạ
trong lịch sử dựng và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Nó xuất hiện từ
rất sớm trong lịch sử dân tộc, dưới sự lãnh đạo của các vương triều
phong kiến tiến bộ, hoặc phát triển từ các cuộc khởi nghĩa của nông
dân, chiến tranh nhân dân Việt Nam đã đánh bại những đội quân xâm
lược của các tập đoàn phong kiến nước ngoài lớn mạnh. Tư tưởng
quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân Việt Nam hiện đại không
chỉ kế thừa, tiếp nối truyền thống quân sự hàng ngàn năm của dân tộc,
mà còn tiếp thu những nhân tố của thời đại mới, mở rộng trên nhiều
