Nói đến chiến đấu, bảo vệ căn cứ địa - hậu phương không có nghĩa
là chỉ có hoạt động phòng thủ mà trong đó đã bao hàm cả tư tưởng tích cực
tiến công. Bảo vệ căn cứ địa - hậu phương phải gắn với tích cực tiến công
đánh phá và thu hẹp hậu phương của địch, biến hậu phương của đối phương
thành tiền phương của lực lượng cách mạng. Tiến công hậu phương của đối
phương nhằm: một mặt buộc đối phương phải phân tán lực lượng đối phó,
không thể tập trung lực lượng đánh phá căn cứ địa - hậu phương cách
mạng; mặt khác sẽ hạn chế việc vơ vét nguồn tài nguyên vật lực và nhân
lực phục vụ cho chính sách “lấy chiến tranh nuôi chiến tranh, dùng người
Việt đánh người Việt” của đối phương.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, để đương đầu với một kẻ
thù có tiềm lực quân sự và kinh tế mạnh hơn hẳn, Đảng chủ trương bảo vệ
căn cứ địa bằng cách chủ động phòng ngự nhưng là “lối phòng ngự thế
công chứ không phải rút vào một chỗ để cho quân thù tha hồ đánh phá”
31
.
Đó là một kiểu phòng ngự bằng cách phát động toàn dân tiến hành
chiến tranh du kích mà phương châm cơ bản là đẩy mạnh hoạt động tiến
công vùng sau lưng địch; đồng thời tích cực chiến đấu bảo vệ căn cứ địa -
hậu phương; bảo vệ vùng tự do khi bị tiến công; phát triển căn cứ du kích
và khu du kích ở vùng sau lưng địch, thu hẹp hậu phương của địch, mở
rộng hậu phương kháng chiến.
Thời kỳ đầu kháng chiến chống thực dân Pháp, trên cơ sở các kế
hoạch bảo vệ các vùng tự do, căn cứ địa và phương án tác chiến đã được
vạch sẵn, quân, dân Việt Nam đã đánh bại hầu hết các cuộc tiến công đánh
phá của đối phương nhằm vào các vùng tự do Khu 4, Khu 5; các căn cứ
Việt Bắc, Đồng Tháp Mười... Thậm chí tại một số căn cứ địa, lực lượng vũ
trang cách mạng chỉ sử dụng lực lượng địa phương tại chỗ để cho lực lượng
chủ lực rảnh tay tiến hành các chiến dịch phản công tiêu diệt sinh lực của
đối phương, mở rộng vùng tự do trên những địa bàn định sẵn.
Những năm cuối của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, vùng
tự do và căn cứ địa của ta đã chiếm tới 70% diện tích với một nửa dân số.
