Deus ex machina.
Theo William Jones thì người Ấn bảo chính họ phát minh ra trò đánh
cờ, hệ thống thập tiến và lối dùng ngụ ngôn để giáo dục.
Bản tiếng Pháp: ver à soie. Tôi ngờ rằng lầm : ver luisant, con đom
đóm, thì có phần hữu lí hơn. (ND). [Bản tiếng Anh chép là: glowworm (con
đom đóm). (Goldfish)].
Các nhà nghiên cứu về cổ học phương Đông cải nhau kịch liệt về
điểm: các ngụ ngôn đó gốc ở Ấn rồi truyền qua Âu hay ngược lại từ Âu
truyền qua Ấn; các vị nào có dư thì giờ không biết làm gì cho hết thì cứ đào
sâu vấn đề đó. Chúng tôi nghĩ có lẽ những ngụ ngôn đó từ Ai Cập qua
Mésopotamie và đảo Crète mà đồng thời truyền cả qua Ấn lẫn Âu. Dầu sao
thì cũng hiển nhiên là bộ Nghìn lẽ một đêm đã chịu ảnh hưởng của tập
Panchatantra.
Ở nước ta cũng vậy. Có thể nói rằng có luật chung này: dân tộc nào
chưa có chữ viết hoặc có mà chưa thông dụng (như Ấn thời đó, Việt Nam
thời dùng chữ Nôm) thì văn xuôi bị coi thường mà truyện luôn luôn làm
bằng thơ vì chỉ có thơ mới lưu truyền được. (ND).
Couplet : không rõ mỗi đoạn gồm mấy cây, có lẽ là hai câu. (ND).
Thơ càng ngày càng bỏ tính cách khách quan trong các anh hùng ca
thiên về tôn giáo và ái tình. Vì vậy mà qui tắc trong thơ cũng thay đổi.
Trong các anh hùng ca, nhịp điệu tự do hơn, âm cách không nghiêm khắc,
âm luật chỉ bắt buộc phải theo đúng trong bốn hay năm âm ở cuối mỗi câu
thôi; trong thơ qui tắc gắt gao hơn, nhiều hơn, cũng rắc rối hơn nữa; người
ta dùng những xảo thuật hoàn toàn có tính cách hình thức để sắp đặt các
chữ, các câu và phải bỏ vần chẳng những ở cuối câu mà đôi khi cả ở lưng
câu nữa (yêu vận). Nghệ thuật làm thơ thật là nghiêm nhặt, nội dung càng
ngày càng nghèo nàn thì hình thức càng hoá ra quan trong, luôn luôn như
vậy.
Một cuốn trong bộ Thánh kinh tả tình hai vợ chồng, nhưng theo cách
giải thích của các tu sĩ đó thì là tượng trưng cho sự hợp nhất của Chúa Trời
với dân tộc Israël (trong Cựu Ước), hoặc với các dân theo Ki Tô giáo (trong
