BÀI 7 : NƯỚC CHIÊM-THÀNH SUY VONG
Khi Lê Thái-tổ trị vì, nước Chiêm-thành vẫn sai sứ qua lại. Sau Lê
Thái-tổ băng hà, Thái-tông lên nối ngôi mới có 11 tuổi, việc nước phó thác
cho quan Phụ-chính Lê Sát, làm nhiều đều bất chính, dân tình không phục.
Vua Chiêm-thành là Bí-Cai nhân cơ-hội muốn mở lại biên cương, thu về đất
cũ, bèn cất binh đánh mạn Quảng-nam. Nhưng bị quân Đại-việt vào giẹp
yên ngay. Bí-Cai thua, xin triều cống như cũ.
Tuy nhiên Bí-Cai vẫn chưa tâm phục Đại-việt, thường cho quân quấy
nhiễu đất Hóa-châu. Đã nhiều lần triều-đình Đại-việt sai binh đàn-áp, Bí-Cai
không chừa. Năm 1446, triều-đình cử bọn Lê Thụ, Lê Khả dẫn binh đánh
Chiêm-thành, chiếm được Đồ-bàn, bắt Bí-Cai và phi-tần đem về Đông-kinh.
Rồi lập cháu vua Bồ-Đề là Ma-Ha-Qui-Lai lên làm vua. Tạm yên được vài
chục năm.
Đến năm 1470, vua Chiêm-thành là Trà-Toàn lại đem lòng giở-giáo,
cho người sang cầu cứu với nhà Minh, đồng thời đem quân đánh phá đất
Hóa-châu.
Vua Lê Thánh-tông liền sai sứ sang Tàu kể tội Trà-Toàn quấy nhiễu.
Rồi Ngài thân dẫn hơn 20 vạn binh cả thuỷ bộ vào đánh Chiêm-thành.
Thánh-tông diệt được đại binh của Trà-Toàn ở cửa Thi-Nại (Qui-nhơn bây
giờ). Trà-Toàn xin hàng. Thánh-tông không cho, tiến quân lên chiếm thành
Đồ-bàn, bắt được Trà-Toàn giải về Đông-kinh. Nhưng mới đi được nửa
đường thì Trà-Toàn chết.
Chiêm-thành bao phen gây chiến-tranh với Đại-việt, để rồi bị thất bại,
vẫn không chịu thành-thực phục tòng, còn quấy-nhiễu cướp phá luôn luôn.
Thánh-tông bèn định tâm làm cho Chiêm-thành yếu thế, để tránh họa về sau
: Thánh-tông lấy đất Đồ-bàn, Đại-chiêm và Cổ-lũy sáp nhập vào Đại-việt,
lập thành đạo Quảng-nam (hiện là 3 tỉnh Quảng-nam, Quảng-nghĩa và Bình-
định), đặt quan cai-trị. Còn khoảng đất Chiêm-thành, lấy giải núi chạy từ
Hoành-sơn ra bể làm giới hạn, giở vào phía Nam, Thánh-tông chia làm 3
