Năm 1540, Nguyễn Kim và Trịnh Kiểm tiến quân đánh Nghệ-an. Thu
phục được hạt Nghệ-an rồi, năm 1542 đánh Thanh-hoá. Qua năm 1543,
chiếm đoạt được đất Tây-đô. Quan Tổng-trấn nhà Mạc là Dương thập-Nhất
ra hàng.
Năm 1545, Nguyễn Kim dẫn quân đánh Sơn-nam, lúc đi đến huyện
Yên-mô, bị Dương thập-Nhất đánh thuốc độc mà chết. Binh quyền từ đấy
giao cả lại cho con rể, tức Trịnh Kiểm vậy.
Trịnh Kiểm rút quân về Thanh-hoá, lập hành-điện ở đồn Vạn-lai (thuộc
huyện Thuỵ-Nguyên Thanh-hoá) để vua ở, rồi chiêu mộ hào kiệt, luyện tập
quân sĩ và trữ lương thực, lo việc đánh Mạc.
Những danh-sĩ Phùng khắc-Khoan (tức trạng Bùng), Lương Hữu-
Khánh đều vào giúp nhà Lê lúc bấy giờ. Lực lượng đã khá, nhà Lê giữ hẳn
được đất từ Thanh-hoá giở vào gọi là Nam Triều, họ Mạc chỉ riêng giữ từ
Sơn-nam giở ra, gọi là Bắc Triều.
Nhà Lê và Nhà Mạc cầm cự nhau mãi đến năm 1592 (đời vua Lê Thế-
tông) sau khi Mạc Mậu-Hợp bị Trịnh Tùng bắt được, nhà Mạc mới mất
ngôi, và nhà Lê mới lại làm vua cả Nam lẫn Bắc.
BÀI 10 : NHÀ MẠC MẤT NGÔI
Trong 3 năm (1540-1542), nhà Lê, do Nguyễn Kim và Trịnh Kiểm phò
tá, thu được Tây-đô làm căn cứ. Từ đấy, Đại-việt, chia ra làm Nam triều và
Bắc triều như bài trên vừa nói. Nam Bắc hai bên ngày nào đầy đủ binh lực là
ngày ấy không đội trời chung.
Từ năm 1573, đến năm 1583, 10 năm luôn, quân nhà Mạc do Mạc
kính-Điển, Nguyễn Quyền, Mạc ngọc-Liễn chỉ huy, khi vào đánh Thanh-
hoá, khi đánh cả Thanh-hoá lẫn Nghệ-an.
Nhưng lần nào cũng bị hao binh tổn tướng, lại rút về. Khi Mạc kính-
Điển mất, Mạc đôn-Nhượng lại vào đánh, cũng thua. Đến năm 1583, nhà Lê
đã mạnh, đổi thế thủ ra thế công, cất binh ra đánh Mạc, thắng Mạc ở Sơn-
