được xong tất cả, tóm lại, hoàn cảnh và điều kiện đều chưa đầy đủ và dễ
dàng, phỏng ai dám nói, trong lúc này, có thể viết được bộ sử Việt-nam thật
hoàn thiện ?
Nghĩ vậy, trước giờ tôi vẫn theo đuổi con đường đã vạch : viết dần
từng thời đại, hoặc từng nhân vật hay từng sự kiện lịch-sử, mong góp chút
tài liệu vào kho sử học chung, chứ chưa dám nghĩ đến việc trọng đại và khó
khăn là khởi thảo cả một bộ sử.
Nhưng, thời cục đã biến chuyển dồn dập và nhanh chóng. Từ ngày 18
tháng chạp năm 1946 đến giờ, cuộc binh-cách đã thiêu hủy và tàn phá biết
bao sử sách của ta, khiến cho tư gia cũng như trường học, chỗ nào cũng
thấy thiếu sách, nhất là về loại sử học Việt-nam. Vì thế, nhiều bạn thúc đẩy
tôi ráng viết lấy một bộ sử Việt-nam để tạm ứng phó cho sự nhu cầu hiện
tại. Cũng vì thế, tôi mới đánh bạo vừa viết vừa cho bản cảo ra dần từng tập
để chất chính cùng các bậc cao minh trong nước và hải ngoại.
Nhan là LỊCH-SỬ XÃ-HỘI VIỆT-NAM, kẻ viết có ý nhấn mạnh rằng
bộ sử này chú trọng vào quá-trình diễn tiến của cả dân tộc, vào quan hệ
sinh sản của toàn thể dân chúng, cốt ghi cái gì là quốc kế, là dân sinh, là
tổng động lực đã quay chuyển bộ máy tiến hóa chung của cả một xã hội…
Bộ sử này nếu không phải riêng của các triều đại, riêng của thiểu số
anh hùng
, riêng của phái thống trị, phe chiến thắng, và nếu may ra đạt
được mục đích là lấy dân chúng làm trung tâm, đánh dấu được đôi chút
tính chất xã hội và lịch trình tiến hóa của Việt-nam thì đó là nhờ ở sự hỗ
trợ của toàn thể xã hội.
Về phần tác giả, chỉ thành thực mong rằng chút ít sử liệu trình bày
trong bộ LỊCH-SỬ XÃ-HỘI VIỆT-NAM này nếu hân hạnh được trực tiếp
hoặc gián tiếp giúp một phần nào vào công cuộc của những ai sau đây
đứng làm một pho sử Việt-nam với phương pháp hoàn toàn khoa học hơn
và với quan điểm tiền tiến mới mẻ hơn thì thật là một khuyến khích lớn cho
kẻ viết.
