biên niên về Arthur, kể
chuyện vua Arthur, nhờ sự giúp đỡ của một
người thợ mộc ở Cornwall [thuộc vùng Tây Nam của Anh - ND], phát
minh ra đồ vật kỳ diệu của triều đình ông ta: chiếc “Bàn Tròn” thần
diệu mà khi ngồi xung quanh các hiệp sĩ không đánh nhau nữa. Trước
đó, “do đố kỵ bần tiện”, trong những trận ẩu đả ngu xuẩn, các trận
song đấu và các trận chém giết đã làm đẫm máu các bữa tiệc đẹp nhất.
Người thợ mộc nói với Arhur: “Hạ thần sẽ làm cho bệ hạ một cái bàn
rất đẹp, mà 1.600 hiệp sĩ hoặc nhiều hơn nữa có thể ngồi và đi xung
quanh, và không ai sẽ bị loại... Không hiệp sĩ nào có thể giao chiến,
bởi vì người có chức tước cao cũng ngang hàng với người có chức
tước thấp.” Bởi vì không có “đầu bàn” nữa, do đó không có những
cuộc gây gổ nữa. Bất cứ nơi nào mà Arthur đem Bàn của mình đến,
những người đi theo vua đều vui vẻ và bất bại. Chính nhờ làm như vậy
mà, ngay cả hiện nay, các quốc gia trở thành giàu mạnh, sung sướng
và tốt đẹp. Các dân tộc, các giai cấp, các gia đình, các cá nhân có thể
sẽ giàu lên, nhưng họ chỉ được hạnh phúc khi họ biết ngồi, như các
nhà hiệp sĩ, xung quanh tài sản có chung với nhau. Thực là vô ích khi
đi tìm quá xa để biết điều tốt và hạnh phúc là gì. Điều tốt và hạnh phúc
ở trong hòa bình mà mọi người đều phải chấp nhận, trong lao động rất
nhịp nhàng (khi thì làm chung, khi thì làm riêng), trong của cải thu
được rồi phân phối lại trong sự tôn trọng lẫn nhau và sự hào phóng có
qua có lại mà mọi người đều được giáo dục.
Ta thấy được nên nghiên cứu như thế nào, trong vài trường hợp,
toàn bộ cách ứng xử của con người, toàn bộ đời sống xã hội; và ta
cũng thấy được nghiên cứu cụ thể này có thể không những đưa đến
một khoa học về tập tục, đưa đến một bộ phận của khoa học xã hội,
mà ngay cả còn đưa đến những kết luận về đạo đức, hay đúng hơn - để
lấy lại một từ cũ - về sự “lịch thiệp” (dvilité), hay về “phẩm chất công
dân”, như người ta nói hiện nay. Những nghiên cứu như thế quả thực
cho phép thấy được, đo lường được, cân nhắc được những động cơ
