hàng hóa vì lợi nhuận và các chủ ngân hàng quay vòng tiền. Không còn là
xã hội được hợp thành chỉ bởi giới tăng lữ, những người nông dân và những
người ra trận. Các cư dân thành thị đã nhen lên đám than hồng sắp tắt của
thương mại và giờ thì nó bùng cháy. Các tàu chở thủy tinh và len đến châu Á
mang về lụa, gia vị và đá quý. Venice đã tạo ra đế chế thương mại đầu tiên
kể từ thời cổ đại.
Khi mậu dịch phát triển mạnh, tài chính cũng vậy. Tại Venice và
Genoa, các thương gia đã cất giữ tiền của họ trong hầm an toàn của những
người đổi tiền. Sau đó, thương nhân có thể giải quyết các khoản nợ bằng
cách cho người đổi tiền chuyển tiền giữa các tài khoản của họ. Họ cũng
nhận được khoản vay từ những người đổi tiền. Bằng cách này, những người
đổi tiền đã biến mình thành những chủ ngân hàng đầu tiên - nhưng cũng
thành những người cho vay tội lỗi. Một sự phát triển khác là giúp giải quyết
các rủi ro liên quan đến việc gửi hàng hóa đắt tiền qua các vùng biển nguy
hiểm. Giới thương nhân phát triển bảo hiểm: trả cho ai đó một số tiền để đổi
lấy lời hứa rằng họ sẽ bồi thường cho bạn những tổn thất do vận rủi gây ra,
chẳng hạn việc như con tàu của bạn bị chìm vì gặp bão.
Các thị trấn ồn ào náo nhiệt đã làm suy yếu chế độ phong kiến vì nông
dân rời bỏ đồng ruộng và chuyển đến các thành phố để kiếm tiền. Sự ồn ào
này cũng bắt đầu át đi những lời rao giảng truyền thống của nhà thờ. Vị
thánh đỡ đầu của Milan là Ambrose, người đã yêu cầu phải xử tử những
người cho vay tiền, nhưng điều đó chẳng làm được gì nhiều để ngăn cản
người dân thành phố Milan trở nên giàu có bằng cách cho vay tiền. Đời sống
kinh tế được điều phối nhiều hơn bởi tiền bạc và lợi nhuận, ít hơn bởi truyền
thống. Ngay cả các thầy tu cũng bắt đầu thấy rằng việc cho vay tiền là cần
thiết cho nền kinh tế và điều đó sẽ không xảy ra trừ phi người cho vay được
trả tiền để làm vậy. Aquinas nói rằng, trên thực tế, lãi suất trên các khoản
vay đôi khi có thể được chấp nhận. Người cho vay không làm gì sai trái khi
tính phí khoản vay để bù đắp cho lợi nhuận họ đã từ bỏ khi họ cho vay tiền
của mình. Dần dần, các giáo sĩ cũng nhận ra rằng có một sự khác biệt giữa
cho vay nặng lãi - lãi suất cao làm người vay khốn đốn - và mức lãi suất hợp
lý cần thiết cho các ngân hàng làm việc.
