phẩm. Ở nhiều nước xã hội chủ nghĩa, như ở châu Âu, nền kinh tế tan vỡ
hoàn toàn và hệ thống xã hội chủ nghĩa sụp đổ.
Các nhà kinh tế học sau này tranh luận về nhiều ý tưởng của Marx. Các
nhà phê bình nói rằng những thất bại của hệ thống xã hội chủ nghĩa hiện hữu
đã chứng minh rằng Marx không đúng. Tuy nhiên, lý thuyết của ông nói
nhiều đến những căng thẳng tồn tại trong chủ nghĩa tư bản hơn là về các chi
tiết của tương lai chủ nghĩa cộng sản. Và người ta thường nói rằng các nước
xã hội chủ nghĩa không thiết lập hệ thống mà Marx đã hình dung. Ngoài ra,
Marx nói rằng các xã hội chỉ thành công trong việc thiết lập các hệ thống
cộng sản chủ nghĩa khi họ đã có nền kinh tế tư bản phát triển tốt. Nhưng
cuộc cách mạng cộng sản đầu tiên lại xuất hiện vào đầu thế kỷ 20 ở Nga, nơi
có nền kinh tế nông nghiệp nghèo nàn, không phải là hình thái tư bản chủ
nghĩa mà Marx đã nói đến.
Khi thế kỷ 19 chậm chạp trôi đi, có rất nhiều người, trong khi lo ngại
về hoàn cảnh khốn khó của người nghèo, không nghĩ rằng câu trả lời là lật
đổ hệ thống. Họ nghĩ rằng chủ nghĩa tư bản có thể trở nên tử tế hơn. Ở nhiều
nước, quyền bỏ phiếu đã được mở rộng từ những người giàu sang các tầng
lớp lao động, do đó họ đã có tầm ảnh hưởng mới trong xã hội. Chính phủ đã
cố gắng giảm bớt những hậu quả khắc nghiệt của chủ nghĩa tư bản đối với
người nghèo. Vào đầu thế kỷ 20, Pháp, Đan Mạch và các quốc gia khác đã
bắt đầu cung cấp các khoản trợ cấp cho người thất nghiệp. Các bang thuộc
Đức dẫn đầu trong việc cung cấp giáo dục cho quần chúng vào đầu thế kỷ
19, Mỹ, Pháp và Anh sau đó đã làm điều tương tự. Dần dần, các chính phủ
cấm lao động trẻ em, nên trẻ em không biết chữ và nghèo đói hiếm khi bị
đưa vào các hầm mỏ và nhà máy.
Mức sống của người lao động cuối cùng cũng được cải thiện. Điều này
có làm cho Marx không còn quan trọng? Không, bởi vì chủ nghĩa Marx nói
rằng chủ nghĩa tư bản gây tổn hại cho mọi người ngay cả khi họ có đủ tiền
mua ô tô và tivi. Điều này bắt nguồn từ cái mà Marx gọi là “sự tha hóa”.
Ông tin rằng dưới chủ nghĩa tư bản, công nhân trở thành những bánh răng
trong một cỗ máy khổng lồ. Họ mất tất cả mối liên kết thực sự với hàng hóa
