I. Sụp đổ hình ảnh đấng quân vương hay sự vỡ
mộng của chủ nghĩa yêu nước cũ
Phát súng đại bác đầu tiên của Pháp nổ ra ở đảo Sơn Trà - Đà Nẵng vào
ngày 1.9.1858 đã mở màn cho một cuộc chiến chống ngoại xâm mới. Một
cuộc chiến không cân sức: một bên là đất nước Việt Nam dưới triều Nguyễn
lạc hậu, trì trệ, một bên là Pháp, kẻ thù từ phương Tây đến, với tàu chiến và
súng ống, mạnh hơn cả trăm lần. Sức mạnh của khí giới đã làm cho chính
quyền nhà Nguyễn núng thế.
Đất nước dần dần rơi vào tay giặc trong sự chống cự quyết liệt của phái chủ
chiến và sự bất lực cúi đầu của phe chủ hòa trong triều đình nhà Nguyễn.
Quân Pháp với hạm đội hùng mạnh, vũ khí tối tân dù chỉ vấp phải một vài
lần chạm trán với quân của triều đình, song họ lại phải hao tổn nhiều khi
đối mặt với sự kháng cự của những người dân yêu nước. Kẻ thù xâm lược
Pháp đã từng kinh ngạc trước sức mạnh mà chúng không hề ngờ tới của
nhân dân Việt Nam, đó là sức mạnh của lòng yêu nước. Trong một báo cáo
gửi về bản quốc, có đoạn đã viết rằng: “Việt Nam là một quốc gia kiên
cường gắn bó với lịch sử riêng, thể chế riêng của mình;... trong các thế kỷ
trước, Việt Nam không bao giờ chịu khuất phục trước quân xâm lược, họ
biết đợi thời cơ... Tình trạng của chúng ta (Pháp) rất đỗi khủng khiếp vì
chúng ta phải đương đầu với một dân tộc thống nhất và tình cảm dân tộc
của họ không phải đã bị suy yếu”.
Quân Pháp sẽ không thể dễ dàng đặt chân xuống mảnh đất Việt Nam như
vậy, nếu thời đó nước Việt may mắn có một chính quyền mạnh hơn về kinh
