MADE IN VIETNAM - Trang 113

chỉ, bộ đội Việt Nam rất anh hùng, công an Việt Nam rất dũng cảm. Anh
vừa nói đến đây thì dừng lại không phải vì vốn từ Việt đã bị dùng hết mà vì
Diễm Xưa đứng lên, vừa tiếng Anh vừa tiếng Việt vừa tiếng Pháp có lẽ để
cả hội thảo cùng hiểu. Cô nói rất tôn trọng tự do ngôn luận nhưng cũng xin
đừng lạc đề, đừng đưa chính trị vào nghệ thuật. Mọi người nhao nhao phản
đối, nhất là giới phụ nữ đang xúc động trước những lời khen của anh châu
Âu. Anh này đang định xin Diễm Xưa mười lăm phút nữa để tâm sự nhưng
xúc động quá anh không biết phải gọi Diễm Xưa là cô hay chị, để vừa lịch
sự theo kiểu Pháp lại vừa tế nhị theo kiểu Việt. Một anh da trắng khác, đeo
kính, nhanh nhẹn bắt đầu một bài phát biểu cũng rất hùng hồn về tình cảm
không gì so sánh nổi của anh với Việt Nam. Anh kể rằng cách đây ba năm
đã đến Hà Nội, mê mẩn trước vẻ đẹp của tháp Rùa để lúc trở về Paris thấy
cuộc sống vô nghĩa. Sau khi đã khóc rất nhiều, chia tay vợ chưa cưới và
thôi đi tìm việc, anh quay lại Việt Nam và quyết định sống suốt đời ở đây.
Anh sẽ thuê nhà ngay phố Hàng Khay để những hôm trở trời lại được ngắm
Rùa Cụ ngoi lên hóng nắng. Anh không hiểu vì sao có những người Việt
Nam đã bỏ tổ quốc của mình. Câu kết của anh là làm thế nào để có quốc
tịch Việt Nam. Vị đại diện bộ Văn Hóa tự thấy có trách nhiệm lớn nhất ở
hội thảo, đã e hèm một cái trước khi sang sảng khen ngợi thiện cảm của anh
châu Âu và anh người Pháp. Còn chuyện quốc tịch, xin cứ làm đơn, dịch
công chứng, các cơ quan có thẩm quyền sẽ xem xét. Trước lời hứa sẽ tác
động khi cần thiết, hai anh nước ngoài suýt trào nước mắt. Không khí hội
thảo bỗng dưng sôi động khác hẳn một tiếng trước đây khi các họa sĩ Rồng
trả lời câu hỏi. Ba cánh tay lần này không phải màu trắng giơ lên đòi có ý
kiến. Một anh cũng là họa sĩ vừa đi một vòng Tây Âu tháng trước, anh nói
vô cùng đồng ý với anh người Pháp rằng cuộc sống ở châu Âu là một cuộc
sống vô nghĩa, nhà cửa chật hẹp, việc làm vất vả, cái gì cũng đắt, thức ăn
toàn bánh mì, phó mát, xúc xích, phải đợi đến Pháp mới được ăn cơm Việt
Nam, tuy không bằng Sài Gòn Hà Nội, nhưng cũng giúp anh bớt háo bớt
nhiệt và nhất là được nói tiếng Việt. Trong năm tuần ở châu Âu có những
lúc tôi tưởng mình bị câm, anh đau đớn thốt lên. Hội thảo lặng đi, một chị
áo dài dường như chỉ đợi có thế đứng phắt dậy. Bằng một giọng đau đớn