Đã nói phân kỳ là một vấn đề nhận định, mà nói nhận định là khó
tránh những điểm dị đồng, nên cho đến nay, hai thời cận đại và hiện đại
trong lịch sử Tây phương vẫn chưa được bình ổn nhưng đang ở trên chiều
hướng giải quyết nhứt trí : kéo dài cận đại khỏi năm 1789.
Một nhận xét nữa là những thời đại trong văn học không luôn luôn
theo sát những thời đại trong lịch sử. Có một thời cận đại trong lịch sử Tây
phương, mà trong văn học, thời gian tương đương với lịch sử đã được mấy
ai mệnh danh là văn học cận đại. Người ta chia theo thế kỷ, định giai đoạn
cho những trường phái hay khuynh hướng vượt trội (theo kiểu ta nói Phật
học độc thịnh dưới đời nhà Lý chẳng hạn), phân theo thế hệ.
Chót hết, hiện đại trong văn học Tây phương (đối với những tác giả
chịu dùng chữ hiện đại) nhìn chung chưa vượt quá giới hạn một thế kỷ.
Ngoài những nhận xét trên, chúng tôi đã có hai đề nghị :
- Một là đưa trả cái hậu bán thế kỷ XIX (1862-1907) về cho thế kỷ
XIX (1802-1907) để tránh cho cái hiện đại kéo dài quá xa một thế kỷ. Gọi
thế kỷ XIX là thế kỷ XIX mà không gọi là cận đại, vì hễ độc giả gặp phải
chữ này mà không có niên lịch kèm theo là tự nhiên một cái dấu hỏi lôi thôi
mà hợp lý nẩy ra trong đầu ngay : « Tác giả dùng hai chữ cận đại để chỉ
thời gian nào đây ? Phải hiểu theo ai, PHẠM THẾ NGŨ, THANH-
LÃNG… ? »
- Hai là năm khởi đầu thế kỷ XX là năm 1907. Muốn gọi thế kỷ XX là
thời hiện đại cũng được. Còn năm bế mạc hiện đại là năm nào, đó là phần
việc của người sau. Và còn nữa, một thời đại gồm có bao nhiêu giai đoạn
với những đặc tính riêng.
Trên đây là những ý mọn nhằm đề nghị giải quyết một vấn đề mà cố
giáo sư DƯƠNG QUẢNG HÀM vô tình đã đề ra hồi năm 1944 trong
V.N.V.H.S.Y., ông NGUYỄN SỸ TẾ đặt lại rõ ràng trong phạm vi văn học
năm 1958 và ông TRƯƠNG BỬU LÂM trong phạm vi lịch sử năm 1960.
*
