Liên Xô đã thiết kế cho Trung Quốc mô hình chuyển đổi thể chế
theo kinh nghiệm các nước Đông Âu.
Tháng 9-1954, Kỳ họp thứ nhất Quốc hội Trung Quốc khoá 1 đã
thông qua hiến pháp do Mao Trạch Đông khởi thảo. Tại kỳ họp
này, chính phủ liên hợp đổi thành chính phủ một đảng, các nhân sĩ
dân chủ cơ bản bị gạt khỏi cơ cấu quyền lực. Hội nghị hiệp thương
chính trị vốn có chức năng Quốc hội nay biến thành cơ quan tư
vấn; Hội đồng Chính vụ và Hội đồng Chính phủ nhân dân trung
ương thành phần chủ yếu là các nhân sĩ dân chủ bị xoá bỏ, thay
vào đó là Hội nghị Quốc vụ tối cao; Chính Vụ Viện đổi thành
Quốc vụ Viện (Chính phủ), quyền hạn tăng thêm, nhưng trong
hàng Phó thủ tướng không có một nhân sĩ dân chủ nào. Tháng 9-
1954, tái lập Quân uỷ Trung ương, quyền thống soái và chỉ huy
quân đội nằm trong tay một mình Mao Trạch Đông.
Cơ cấu quyền lực mà Mao thiết kế về bản chất giống thể chế độc
tài của Tưởng Giới Thạch. Đảng đứng trên Quốc hội, lãnh tụ đứng
trên Đảng. Về lý luận nói sự lãnh đạo của Đảng nhất trí với nhân
dân làm chủ. Vấn đề là khi nảy sinh tình trạng không nhất trí thì
quyền quyết định cuối cùng thuộc về ai? Nói Đảng quyết định
cũng không phải Ban chấp hành trung ương thảo luận, biểu quyết,
mà do lãnh tụ độc đoán quyết định. Đây là một thể chế dân chủ giả,
chuyên chế thật. Nó đã không ngăn cản nổi 50 vạn tri thức bị qui
thành phái hữu và bị đàn áp, không ngăn chặn được việc điên
cuồng phát động phong trào Công xã hoá và Đại tiến vọt, cũng
không có phản ứng nào khi cuộc Đại cách mạng văn hoá kiểu phát
xít xoá bỏ hiến pháp, đình chỉ hoạt động của Quốc hội.
Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất phát triển kinh tế quốc dân đã được
soạn thảo khá nghiêm túc. Tháng 8-1952, dự thảo khung kế hoạch
