Tuy thích thú với cuộc tranh luận, Martin vẫn thấy có một cái gì đó
khó chịu bên trong. Đó là những vấn đề nghiên cứu, những bài học bàn về
những tri thức cơ bản. Thế nhưng giọng nói học trò trẻ con nó trái ngược
hẳn với những sự lớn lao làm cho gã rung động, trái ngược hẳn với cuộc
sống mà gã đã bíu chặt lấy khiến những ngón tay gã đến bây giờ còn cong
lại như móng của con đại bàng, trái ngược hẳn với những rung động vũ trụ
làm gã đau nhói, trái ngược với ý thức mình đã làm chủ được mọi vấn đề
đang chớm nở trong óc. Gã ví mình như một nhà thơ, trôi dạt đến những
bến bờ, của một miền đất lạ, óc chứa đầy sức mạnh của cái đẹp, ngập
ngừng ấp úng, cố hát lên bằng một thứ ngôn ngữ man rợ, thô bạo của
những người đồng loại với gã trên miền đất này mà vô hiệu. Tình trạng của
gã chính là như vậy. Gã đang sống, sống một cách đau đớn trước những sự
vật to lớn của vũ trụ, ấy thế mà gã lại cứ phải ngồi vơ vẩn mất thì giờ, mò
mẫm với những câu chuyện của bọn học trò trẻ con, đắn đo suy nghĩ xem
có nên học tiếng Latin hay không?
"Tiếng Latin thì dùng làm cái quỉ gì được?" Đêm hôm đó, gã đứng
trước gương tự hỏi. "Ta muốn rằng những kẻ đã chết cứ mặc cho chúng
nằm đấy mà chết. Tại sao ta và cái đẹp trong ta lại bị những kẻ đã chết chi
phối? Cái đẹp sống và sống mãi mãi. Ngôn ngữ tồn tại và mất đi. Nó là cái
bụi của những kẻ đã chết."
Và ngay sau đó gã nghĩ rằng gã đã diễn đạt tư tưởng của mình rất rõ
ràng, gã lên giường, tự hỏi không hiểu tại sao gã không thể nói được như
vậy khi ngồi với Ruth. Lúc ở trước mặt nàng, gã chỉ là một cậu học trò, với
ngôn ngữ của một cậu học trò.
"Hãy cho ta thời gian!" Gã nói lớn, "chỉ cần cho ta thời gian."
Thời gian! Thời gian! Đó là lời than không dứt của gã.
--------------------------------
