tấu mềm mại, giống như gió xuân thấm vào đất lạnh, kêu gọi từng ngọn cỏ
trỗi dậy, đụng đến chốn sâu thẳm của tâm tính Ô Mi, đánh thức lòng trắc ẩn
vốn có trong lòng cô, gần đây cô lại mang thai, tình yêu thương nhân từ xúc
động khiến cô trào lệ.
Tống Tề Dụ đang nghĩ ngợi thì Giản Trang bỗng nói rất cảm động:
“Đức lớn nhất của thiên địa là Sinh sôi…”
Chương Mỹ nói tiếp: “Nhật nguyệt bám vào trời, cây lương thực và
thảo mộc dựa vào đất. Trùng minh, đều phò Chính
, thế là thành thiên
hạ…”
Tống Tề Dụ hiểu hai người đang nói một câu trong Kinh Dịch, cũng
miêu tả về điều Nhân của Sinh trưởng, trùng với ý nghĩ của anh.
Trịnh Đôn ngồi bên hỏi: “Giản huynh và Chương huynh dẫn ra câu đó,
ý nghĩa cũng như ‘kính thuận thiên mệnh, coi Nhân là nhiệm vụ của mình’,
phải thế không?”
Giản Trang gật đầu, đáp: “Mạnh Tử nói: lòng trắc ẩn là khởi đầu của
Nhân. Trời đất sinh ra mùa xuân, nuôi dưỡng vạn vật, cũng là Nhân. Sứ
mệnh của Nho gia là thúc đẩy Nhân tâm cho phù hợp với lẽ trời.”
Trịnh Đôn nói: “Năm xưa Vương An Thạch dám nói ‘thiên biến đổi
không có gì đáng sợ’ thì quá ư ngông nghênh vô lý.”
Vương An Thạch năm xưa vì muốn áp dụng tân pháp nên đã đã từng
kiến nghị hoàng đế Thần Tông rằng “thiên tai không có gì đáng sợ, phép
tắc tổ tông đề ra chưa đủ chưa đúng, không cần e ngại lời đồn nhảm”, về
sau ông ta thất sủng thì đám đông công kích quan điểm này của ông. Tống
Tề Dụ cho rằng quan điểm “động trời” của Vương An Thạch rất thỏa đáng,
muốn cải tạo xã hội thì phải có khí phách lớn lao như thế.
Anh bèn lắc đầu: “Lời nói ấy của ngài Vương không nhằm công kích
trời, mà là ông không muốn con người đoán bừa ý trời. Khổng Tử cũng đã
từng nói: “Trời đã nói những gì?” Nhưng từ khi Đổng Trọng Thư thời Hán
giảng về thiên - nhân cảm ứng, thì Hán nho đã suy diễn thành học thuyết về
điềm báo kỳ quái, tệ nạn ấy vẫn tồn tại đến tận ngày nay. Các hiện tượng
thiên nhiên bất thường vốn thuộc về giới tự nhiên, thế mà con người lại
