LỜI TỰA
ICO
L
oại hình chân dung đang bùng nổ. Không có gì lạ khi nó đáp ứng từ
hai phía: nhu cầu chính đáng được nâng niu tên tuổi, nhu cầu khám phá một
thế giới khác với những gì bộc lộ trong sáng tạo của văn nghệ sĩ nhằm
nghiên cứu mối liên quan giữa tác giả và tác phẩm. Cũng phải kể thêm nhu
cầu bản năng của số đông là thỏa mãn trí tò mò trước đời tư hấp dẫn của
những nhân vật danh tiếng. Riêng nhà văn, khi bắt tay vào viết, trước hết là
cuộc cam kết về trách nhiệm của họ với từng nhân vật có thật ngoài đời và
với văn chương. Sau đó là cách thức nhìn nhận khi anh ta trình diễn trước
công chúng những người đã hoặc chưa nổi tiếng, những đam mê và khát
vọng, thành công và thất bại của mỗi cá nhân để từ đó dựng nên khung
cảnh văn chương của một thời đại.
Vì thế để có một chân dung đích thực theo đúng nghĩa không đơn giản.
Người ta dùng chì than xổ vài nét một gương mặt, thuyết phục đó là chân
dung tôi, phác thêm bông hoa, gật gù: cái này gọi là chân dung nghệ thuật.
Kể hay tả về một người được gọi là chân dung, lăng-xê bằng vài tính từ có
thể gắn cho văn sĩ cũng đúng hay thượng nghị sĩ cũng chẳng sai, dù ngợi ca
hoặc bài khích trên sách báo, được tóm đồng là chân dung văn học.
Nơi tôi sống, xứ sở mà chân dung được coi là một thể loại văn học từ
những năm 1650, được bàn sâu và cụ thể trên giảng đường các trường đại
học, thì chân dung nghệ thuật nó phức tạp hơn bông hoa một chút và chân
dung văn học cũng phong phú hơn phương diện tính từ một chút.
Chân dung, đơn thuần là sao chụp, khắc họa con người trong một khoảnh
khắc của cuộc sống, thiết lập nó trong bộ nhớ, chống lại sự hao mòn của
thời gian, giống như những chấm phá của ánh sáng, của màu sắc. Chân
dung nghệ thuật là tinh hoa của nhiều khoảnh khắc tạo nên thần thái một
