Những phân tích gần đây cho thấy hạt gạo lứt ngoài thành phần của
hạt gạo trắng, lớp vỏ cám còn chứa không những đầy đủ các chất
dinh dưỡng chủ yếu như đạm, bột, béo... mà còn có nhiều loại
vitamin và đủ các chất khoáng, các loại axít amin quan trọng, chất
xơ và nhiều chất khác... Điều đó nói lên tính ưu việt trong bổ dưỡng,
phòng và chữa bệnh của gạo lứt.
Nếu ăn thuần gạo trắng, do thiếu các chất quan trọng nằm ở vỏ cám
sẽ dễ sinh bệnh. Bảng dưới đây nói rõ điều này. Không những chỉ
có gạo xát trắng, mà cả mì trắng, đường trắng cũng bị mất phẩm
chất tương tự.
Theo phân tích của Lê Doãn Diên, trong thành phần đạm của gạo
lứt có nhiều axít amin, đặc biệt có đầy đủ cả 9 loại axít amin không
thay thế. Về tác dụng phòng và chữa bệnh của gạo, đặc biệt gạo
lứt, thì Đông, Tây, Kim, Cổ đã ghi nhận như sau:
Đông Y học cổ truyền quan niệm, gạo tẻ lứt điều hòa năm tạng, bổ
tỳ vị, bổ phế khí, ích thận tinh, mạnh tâm trí, cứng gân xương, làm
cường tráng thân thể... Gạo nếp lứt có tác dụng bổ phổi, kiện tỳ vị,
chống mệt mỏi, chữa chứng đau bụng lạnh, lỵ, tả... Nước gạo nếp
lứt rang có tác dụng giải nhiệt, giải khát.
Danh y Tuệ Tĩnh đã sử dụng cây lúa từ gốc rễ đến lá, bông, từ lúc
nảy mầm đến khi ra bông kết hạt, từ khi cây còn xanh tươi, đến lúc
chỉ còn gốc rạ, tro tàn... để phòng và chữa bệnh.
Người phương Đông xưa cho rằng, ăn lúa gạo thì trong mình Âm -
Dương, khí huyết điều hòa, tính tình hòa nhã, điềm đạm, thích hòa
thuận, mến hòa khí...
Theo Tây Y, ăn gạo lứt bổ mắt, giải nhiệt, giải khát, giảm đau thần
kinh, làm dịu mọi phiền não, lo âu. Gạo tẻ lứt còn ngăn chặn sự xuất
tiết của dạ dày, ruột. Gạo nếp lứt bổ lách, phổi, giúp dạ dày tiêu hóa
tốt những thức ăn khó tiêu.
Có lẽ vì thế những khi giỗ Tết, liên hoan... ăn nhiều thịt cá và những
thức ăn khó tiêu, mâm cỗ thường có món xôi nếp. Gạo nếp lứt còn
