Chương II
Về vị trí và quy mô diện tích xứ Đàng Ngoài
C
hẳng có gì đáng ngạc nhiên khi những người tiền nhiệm của chúng ta
đã không có hiểu biết gì về vương quốc này sớm hơn, như họ am tường về
xứ Trung Hoa, bởi sự khám phá xứ Đàng Ngoài diễn ra muộn hơn nhiều so
với việc thám hiểm nước Trung Hoa. Người Bồ Đào Nha không những đã
phát hiện ra xứ Đàng Ngoài sớm hơn mà còn phái cả tàu đến đó để kinh
doanh.
Hiển nhiên là xứ Đàng Ngoài trước đây từng là một tỉnh của Trung Quốc
và người Đàng Ngoài đến nay vẫn còn triều cống Hoàng đế Trung Hoa.
Nhưng đó không phải là lý do khiến chúng ta chậm có những hiểu biết về xứ
Đàng Ngoài, nhất là khi mà vương quốc này đã hoàn toàn do các bậc quân
vương người bản xứ cai trị liên tục từ hơn bốn trăm năm nay - sớm hơn
nhiều thời điểm người Bồ Đào Nha khám phá Ấn Độ. Có vẻ như lý do thực
sự là ở chỗ người Đàng Ngoài trước đây (và hiện tại cũng thế) chưa từng đi
ra nước ngoài buôn bán. Họ phần nào bị ảnh hưởng từ người Tàu về tính
cách kiêu hãnh, coi các dân tộc khác là man di. Họ học người Tàu cách tổ
chức triều chính, học nghiệp, chữ viết... nhưng bản thân họ lại thù ghét
người Tàu.
Tôi không hiểu tại sao Taverniere cho rằng nhiều người tin xứ Đàng
Ngoài ở vào khu vực khí hậu rất nóng, khi vương quốc này nằm ở dưới
đường chí tuyến và có một vùng quá lên phía bắc. Mặc dù vậy ông quả
quyết thời tiết ở đây khá ôn hòa nhờ có nhiều sông lớn tưới tiêu cùng với
lượng mưa theo các mùa (đồng thời không có những đụn cát và đồi trọc vốn
là tác nhân gây nóng ở các vùng Commaroan và vịnh Ba Tư). Sự thật là xứ
này thường có mưa vào các tháng Năm, Sáu, Bảy và Tám (đôi khi sớm hơn)
giúp làm ẩm đất nhưng không vì thế mà làm gió dễ chịu hơn. Trái lại, khí
hậu trong hai tháng Bảy và Tám nóng không chịu nổi. Sự thật là xứ Đàng
Ngoài có nhiều loại hoa quả; dân cư không quá đông đúc và sống chủ yếu
