Về thành phố và thị trấn, ngoại trừ Kẻ Chợ
, Đàng Ngoài có không quá 2
hoặc 3 thành thị trong toàn vương quốc. Làng xóm thì nhiều, ngoài khả năng
tính toán của tôi, cũng chưa có ai đưa ra nhận định về số lượng làng cả. Kẻ
Chợ là thủ đô của xứ Đàng Ngoài, nằm ở vĩ độ 21° bắc, cách biển chừng 40
lý. Quy mô của Kẻ Chợ sánh ngang nhiều thành thị khác ở châu Á trong khi
dân số của Kẻ Chợ lớn hơn nhiều, nhất là vào phiên chợ ngày 1 và 15 âm
lịch hằng tháng khi người dân cùng với hàng hóa từ các làng ven đô đổ về
đây nhiều không đếm xuể. Những con phố ngày thường vốn rộng rãi và
quang đãng giờ đây trở nên chật chội đến nỗi chỉ nhích được 100 bước trong
vòng 30 phút đã là tốt lắm rồi. Các loại hàng hóa khác nhau được quy định
bán ở các con phố riêng; mỗi con phố gồm cư dân của một hoặc hai ba làng.
Những người dân ở các con phố tổ chức hàng bán theo kiểu phường hội ở
các thành thị châu Âu. Triều đình, cung điện của Vua, tướng lĩnh, hoàng
thân quốc thích và các vị đại thần đều đóng ở đây và chiếm một diện tích
khá lớn trong thành phố. Tôi chỉ có thể nói rằng kiến trúc ở đây rất giản tiện,
một số làm bằng gỗ, còn lại được dựng bằng tre nứa và trát đất trông rất
tuềnh toàng, lèo tèo một vài ngôi nhà gạch vốn là thương điếm của người
ngoại quốc. Kỳ vĩ nhất là bức tường ba lớp bao bọc khu thành cổ và các
cung điện. Những phế tích còn lại minh chứng cho sự kiên cố cùng với
những chiếc cổng lớn và chắc chắn được ốp đá cẩm thạch. Chu vi cung điện
lên đến 6 hoặc 7 dặm
, những lâu đài, cửa cổng, sân vườn đều thể hiện vẻ
đẹp nguy nga tráng lệ. Một lực lượng quân đội hùng hậu đóng trong thành
phố, sẵn sàng ứng phó mọi tình huống xảy ra. Kho quân dụng được đóng
ngay tại bờ sông, gần cồn cát, nơi có Thecadaw
. Người địa phương gọi con
sông này là Songkoy
. Con sông này bắt nguồn từ Trung Quốc, chạy dài vài
trăm dặm trước khi chảy qua thành phố Kẻ Chợ và đổ ra biển ở vịnh Hải
Nam qua 8 hoặc 9 cửa, tất cả các cửa đều đủ sâu để các thuyền cỡ nhỏ có thể
đi lại. Con sông mang lại nguồn lợi nhuận lớn cho thành phố này bởi tất cả
hàng hóa đều được vận chuyển bằng đường sông đến trung tâm của vương
quốc thông qua một số lượng lớn thuyền buôn hoạt động ngược xuôi khắp
vương quốc. Tuy nhiên, những người buôn bán này đều có nhà cửa ở quê
