Trở lại với điều kiện của binh sĩ Đàng Ngoài, họ ở vào hoàn cảnh vất vả,
làm việc cật lực nhưng chẳng mấy ai khá giả. Một khi là lính họ mãi là lính.
Trong số hàng nghìn người hiếm khi có được một người thăng tiến, trừ khi
anh ta có tài đặc biệt trong sử dụng vũ khí hoặc có quan hệ tốt với quan lại
để nhờ đó mà được tiến cử lên Vua. Tiền có thể có tác dụng phần nào, còn
mong tiến thân bằng sự dũng cảm thì thật là một mong đợi hão huyền bởi
binh sĩ hiếm khi có điều kiện đối mặt với quân thù ở ngoài chiến trường nên
không có điều kiện phát triển và thể hiện kỹ năng. Không phải là không có
những kẻ xuất thân thấp kém nhưng nhờ lập chiến công mà trở nên có địa vị
trong quân đội. Tuy nhiên, những trường hợp này không nhiều.
Những cuộc viễn chinh ở đây chủ yếu là những cuộc hành binh hò hét om
sòm. Quân sĩ tiến vào biên giới với Đàng Trong, quan sát thành lũy và sông
ngòi... Một khi có dăm ba binh sĩ chết vì bệnh tật và ốm yếu, đồng thời nghe
tiếng quân địch hò hét thì họ sẽ kêu la ầm ĩ lên rằng cuộc chiến này thật
khốc liệt và đẫm máu, sau đó quay đầu chạy thục mạng về nhà. Họ đã thực
hiện trò chơi chiến tranh với Đàng Trong như thế này hơn 3 lần rồi và có lẽ
sẽ còn tiếp tục lặp lại nữa chừng nào những cuộc hành binh vẫn còn do lũ
hoạn quan chỉ huy.
Người Đàng Ngoài đã trải qua những cuộc nội chiến và họ tự hào là
người chiến thắng. Những kẻ mưu kế hơn luôn là người chiến thắng. Trước
đây, trong cuộc chiến chống lại sự xâm lược của người Trung Quốc, người
Đàng Ngoài tỏ ra rất quyết chiến và anh dũng - những đức tính vô cùng cần
thiết trong chiến tranh. Vị tướng thống lĩnh quân đội đôi khi xem quân đội
ông ta luyện tập, hoặc trong thao trường hoặc ở trên sông, với vẻ thích thú.
Khi vị tướng phát hiện ra một binh sĩ giỏi trong đám lính thì ông ta sẽ
thưởng tiền trị giá vào khoảng 1 đô-la.
Binh lính được nhận một khoản lương bèo bọt, không quá 3 đô-la một
năm kèm theo một ít gạo. Lính gác được trả gấp đôi. Binh lính được miễn
thuế. Họ thuộc sự quản lý của các quan. Mỗi quan lại được ban cấp cho một
số làng nhất định để làm nguồn thu trang trải cho đội quân của mình.
Người Đàng Ngoài chẳng có lâu đài, pháo đài, thành lũy... Họ cũng chẳng
am hiểu về nghệ thuật thành lũy và học được rất ít kiến thức của người Âu
