Chương I
Phê phán nhận thức của Taverniere
V
ương quốc Đàng Ngoài đã được người Bồ Đào Nha khám phá hơn 120
năm về trước. Những mô tả của hai giáo sĩ Padre Martin và Alexander de
Rhodes về vùng đất này nhìn chung chính xác hơn những gì Taverniere đã
làm. Những sự mâu thuẫn đó có thể xuất phát từ sự biến đổi của các sự vật
qua những thời kỳ khác nhau.
Thoạt tiên, Taverniere cho rằng người Đàng Ngoài chẳng có ai là sư sãi
hay giáo sĩ, trong khi lại nói rằng, họ đi đến Bantam và Batavia
. Ông còn
nói rằng, khi người Đàng Ngoài vượt biển ra ngoài họ thường mang theo vợ
con và gia đình. Tôi nghĩ có vẻ như Taverniere đang nói về những chuyến đi
trên sông từ làng này sang làng khác của người Đàng Ngoài, bởi việc đi ra
nước ngoài chẳng mấy thông dụng với họ, ngoại trừ mấy kẻ bần hàn đi theo
hầu hạ người ngoại quốc hay những kẻ cùng đường phải thoát đi để mưu
sinh. Taverniere kể về sự ngạc nhiên và thán phục của người Đàng Ngoài
khi được ông cho xem tập địa đồ và một số bản đồ mô tả về thế giới cũng
như một vài vương quốc ở chốn xa xôi, khiến người Đàng Ngoài chăm chú
cứ như họ đang được xem một thế giới khác ở trên mặt trăng. Tôi chẳng
nghe bất kỳ ai nói về một ông Taverniere từng đến Đàng Ngoài 11 hay 12
lần, ngoại trừ thông tin về một người tên là Taverniere đến vương quốc này
một lần duy nhất trong vai trò nhân viên của Công ty Đông Ấn Hà Lan.
Taverniere ca ngợi anh trai mình là người can trường và sắc sảo. Tôi
không chắc điều này đúng đến đâu, nhưng cho dù có bị ông ta phản đối đi
chăng nữa thì tôi vẫn khẳng định một điều rằng, ông ta thiếu thiện chí và
không trung thực. Trong ghi chép của mình, Taverniere phóng đại về số tiền
lớn mà anh trai mình thường xuyên mang theo trong các chuyến đi. Thế
nhưng ai mà chẳng biết một nhân viên tài vụ của Công ty Đông Ấn Hà Lan
thì có thể làm được gì, có thể được phép mang theo những gì một khi hoạt
động buôn bán cá nhân đã bị nghiêm cấm
.
