số những chuyện hoang đường ở chúng ta, cũng khó tránh khỏi lời quở
trách là có ý đồ xúc phạm cá nhân!
Một anh hùng thời đại
chúng ta, thưa các ngài kính mến của tôi, quả là
một bức chân dung, nhưng không phải của một người: đó là bức chân dung
phức hợp những thói hư tật xấu của một thế hệ chúng ta đang ở độ phát
triển nhất của chúng. Một lần nữa các ngài lại sẽ bảo tôi rằng làm gì có
người xấu đến thế, nhưng tôi xin thưa với các ngài rằng nếu các ngài đã tin
vào khả năng tồn tại của tất cả những thằng khốn nạn trong các tác phẩm bi
kịch và lãng mạn, thì tại sao các ngài lại không tin ở tính hiện thực của
Pêtsôrin? Nếu các ngài đã nhấm nháp những điều hư cấu còn quái gở và
khủng khiếp hơn nhiều thì tại sao cái cá tính này, thậm chí là một hư cấu,
lại không làm cho các ngài thương cảm? Không phải vì nó trung thực quá
đấy chứ, chẳng lẽ các ngài mong muốn thế sao?..
Các ngài sẽ nói rằng điều đó không có lợi cho nền đạo đức?.. Xin lỗi.
Bấy lâu người ta nuôi sống người bằng bánh kẹo, nên dạ dày họ đâm hư:
bây giờ thì phải có những bài thuốc đắng, những sự thật cay nghiệt. Tuy nói
vậy, nhưng đừng tưởng rằng, sau chuyện này có lúc tác giả cuốn sách cũng
đã từng có một ước vọng đầy kiêu hãnh là biến mình thành người uốn nắn
các thói hư tật xấu của con người. Cầu Chúa tránh cho hắn không mắc phải
cái điều vô lễ ấy! Hắn chỉ muốn mô tả một con người đương đại như hắn
hiểu, và thật là không may cho hắn, và cả cho các ngài nữa, hắn mô tả đúng
như một con người hắn thường gặp luôn. Dẫu sao thì căn bệnh cũng đã
được tìm ra, điều trị nó thế nào – điều đó họa may có trời biết nổi!
M. LERMÔNTÔP
