Ðảng Việt Minh là gì và do đâu mà rả Trước thì ít người biết rõ căn
nguyên, sau đi đây đó xét hỏi kỹ càng mới biết rõ nguồn gốc. Thoạt đầu
vào khoảng năm 1938 ở bắc việt đã nghe nói có đảng Việt Minh hành động
ở mạn thượng du, nhưng lúc ấy ai cũng tưởng là một đảng cách mệnh mới
nào đó nên không để ý đến mấy.
Nguyên từ khoảng 1925-1926 trở đi, ở Việt Nam đã có người nói đến
chủ nghĩa cộng sản. Lúc ấy có một thiếu niên tên Nguyễn Tất Thành, sinh
năm 1894, con nhà thi lễ, quê làng Kim Liên huyện Nam Ðàn thuộc tỉnh
Nghệ An. Trước học trường trung học ở Huế rồi bỏ sang Pháp theo Xã Hội
Ðảng, lấy tên là Nguyễn Ái Quốc. Sau lại sang Nga vào đảng Cộng Sản,
đến khoảng 1929-1930 ông trở về gây phong trào cộng sản cách mệnh ở
vùng Nghệ Tĩnh. Lúc ấy chính phủ bảo hộ Pháp dùng võ lực đàn áp một
cách tàn nhẫn. Việc ấy thất bại, đảng cộng sản tuy phải im hơi lặng tiếng,
nhưng vẫn ngấm ngầm tuyên truyền trong đám dân gian và thợ thuyền, theo
đúng phương pháp đã định ở Mạc Tư Khoa bên Nga.
Trong khoảng thời gian ấy, Nguyễn Ái Quốc lánh sang Hương Cảng, bị
người Anh bắt. Người Pháp muốn đòi người Anh giao trả cho chính phủ
Ðông Dương, song theo tục lệ Anh, người Anh không giao trả những người
can phạm vào việc chính trị, vì vậy ông phải giam ít lâu rồi được tha và bị
đuổi ra khỏi Hương Cảng.
Ông Nguyễn Ái Quốc sang Quảng Châu và phao tin rằng ông đã chết
trong ngục khi bị bắt ở Hương Cảng, và lại đổi tên là Lý Thụy rồi chen lẫn
với những người cách mệnh Việt Nam ở bên Tàu. Vào khoảng 1936-1937
ông lập ra đảng cộng sản gọi là Việt Nam Ðộc Lập Ðồng Minh, gọi tắt là
Việt Minh, và cho người về hoạt động ở miền thượng du bắc việt. Vì vậy
thuở ấy người ta mới biết là có đảng Việt Minh.
Ðến cuối năm 1940 nhân khi quân Nhật Bản ở Quảng Tây đánh vào
Lạng Sơn, những người như bọn ông Trần Trung Lập trong đảng Việt Nam
Quang Phục Hội của ông Phan Bội Châu lập ra khi trước, theo quân Nhật
