vừa phải thì hợp với khuôn mặt thiền nhân quân tử. Ông chê đầu Kiến gáy
bẹp cá trê, tính tình lại xấc lấc nên ông cắt cho kiểu đầu móng lừa. Ông bảo
khó cắt nhất là đầu ông Văn Hiến. Đã dài, lại còn méo mó xẹo xọ và thêm
cái sẹo to bằng đồng xu ở thái dương bên phải, vì vậy ông phải giúp ông ấy
nuôi một vạt tóc dài chải lật sang để che lấp đi. Ông bảo, năm 1940, vừa
tròn mười tám tuổi thì ông nối nghiệp cha xách cái hòm tông đơ đi cắt tóc
rong. Đàn ông làng ông tất thẩy đều làm nghề ấy, trong khi đàn bà thì trồng
rau muống và thả cá. Chết chết, ông nói, sao cái năm bốn mươi lăm người
chết đói nhiều đến thế. Ấn tượng còn in sâu trong ký ức ông là mỗi sáng đi
làm lại gặp những xác người đen thui mắt mở răng nhe nằm chết trên những
cái bao tải bên vỉa hè. Là tiếng xe bò chở đầy xác người, chân thò ra cả bên
ngoài, lăn lọc khọc xuống bãi tha ma. Ông kể, một lần đi qua trại lính Nhật
bị bọn chúng gọi vào cắt tóc cho một thằng sĩ quan. Nghe nó xì xồ the nào
đó, ông liền cạo phăng bộ ria vểnh của nó. Thế là nó tức giận, đứng dậy,
kéo hai vai ông lại, thúc đầu gối nó lên, xin một phát âm dương vào giữa
ngực ông. Ông liền gục ngay xuống. Mãi sau mới được thằng thông ngôn
kéo tay đứng dậy, bảo: Mày ngu lắm, quan lớn nói: trên đầu có huyệt bách
hội cần tỉa tóc cho thưa thoáng để thông thiên với trời. Còn râu ria phải để
vì đó là ăng ten nối liền với điện âm ở dưới đất. Ông nói trước tình cảnh ấy,
một khi được cách mạng móc nối là tớ theo liền. Thế đấy! Cái hòm tông đơ
của tớ lập tức biến ngay thành cái hòm thư lưu động. Tớ đem truyền đơn,
công văn chỉ thị của thượng cấp đi khắp các nơi. Rồi dần dần trở thành anh
cán bộ cách mạng lúc nào không biết. Buồn cười là năm 1949, theo ông
Quyết Định đi vào địch hậu làm anh cán bộ cơ sở, không ngờ lại được đóng
vai anh thợ cạo. Thì đi vào các làng Mán làng Dao, thoạt đầu làm công tác
dân vận còn gì hơn là cắt tóc cho trẻ con người lớn.
Ông Căn kể đến đây thì ông Bình từ nãy đứng nghe liền vỗ vai tôi, thân
mật: Chả nói giấu gì nhà giáo, anh em chúng tôi người tứ xứ đi làm cách
mạng đều thế cả, thoạt đầu chỉ là lòng yêu nước, là tinh thần không chịu nổi
bất công, là lý tưởng cộng sản, chứ kiến thức văn hóa còn lỗ mỗ lắm. Ông
Căn dừng tay kéo ngẩng lên: Đúng thế đấy. Như ở cái O Tròn này gồm
