o O o
Ông Mang đã rời khỏi diễn đài. Nhưng từ đây không khí hội nghị đã trở
nên khác lạ hẳn rồi! Khác lạ hẳn. Thì vẫn là hội trường ấy, cuộc họp ấy,
người dự họp ấy, mà giờ đây tất thảy đã biến thành người xa lạ, xa lạ với
chính mình, nên mặt ai cũng nhuốm vẻ ngơ ngác.
Hóa ra tiếng nói của ông chiệm Sùng chỉ là khai đề. Nó mở màn cho
một trạng thái tinh thần bùng nổ. Thay thế cho sự thờ ơ hay lạc quan giả
tạo, tràn ngập hội trường là xúc cảm bi thương và thái độ phẫn nộ bừng
bừng. Lắng nghe tiếng nói cả ở thể vô ngôn, Toàn có cảm giác mình đang
rơi vào tình thế lưỡng phân. Con người đang vật lộn với chính mình, để rũ
bỏ ảo ảnh, hào quang hão huyền, để thức tỉnh; con người đang rèn tập để có
năng lực chống lại những tín điều sách vở đã được thể chế hóa, để bóc ra
khỏi mắt bức màn che bưng bít, để trở thành con người có khả năng nhận
biết và phản ánh trung thực sự thật; để gọi sự vật đúng với tên của nó; để
miêu tả chính xác bức tranh đời sống hiện thực; để vẽ đúng chân dung diện
mạo mình? Hay là con người đang bị một nhân tố ngoại lai kích động, đang
bối rối, đang ở trong cơn bần loạn tâm thần, đang từ cực đoan này nhảy
sang cực đoan khác?
Thực tình là Toàn càng hoang mang hơn khi thấy cả hội trường liên tục
tranh nhau bước lên diễn đài. Thào Chư Phìn của chủ nhiệm Sùng A Mang
đâu có là một hiện tượng cá biệt, Thào Chư Phìn cũng chính là một phần tử
của bức toàn cảnh các xã vùng cao hôm nay. Đời sống mười năm qua chẳng
nhúc nhích được bao lăm, nếu không nói là thụt lui. Miếng ăn cái mặc vẫn
là nỗi lo toan thường nhật. Nương ruộng vẫn chỉ một vụ. Phá cây thuốc
phiện thì được, nhưng lấy cây gì để thay thế thì chưa có! So với thời Pháp
thuộc, dưới ách thổ ty, chắc gì đã hơn? Xưa, có thuốc phiện là có dầu thắp,
muối ăn, vải mặc. Dắt một cục thuốc phiện ở cạp quần ra chợ là đủ tiền mua
sắm. Đêm tiễn đưa người chết có cây khèn, có điếu thuốc phiện, không
buồn, không dài. Đừng chê ngày xưa. Thời ông Chầy bà Chầy, tức tổ tiên
