hay biết mấy. Nhưng tôi lại lấy làm may mắn vì mình đã từng được giáo
dục, văn minh đã khiến tôi khác với động vật, khiến tôi kiềm chế được
mình, trong giây phút then chốt ấy đã biểu hiện hành vi cao thượng của con
người, và chỉ có con người mời biểu hiện ra được.
Tôi có ý chí tự do, tôi biết chọn lựa, bởi thế tôi phải chịu trách nhiệm về
hành vi của mình. Thế nhưng ví thử tôi tiến lên đón nhận lấy thì thế giới
này cũng chẳng vì thế mà xấu xa thêm; tôi quay người bỏ chạy thì thế giới
này cũng chẳng vì thế mà tốt đẹp hơn lên. Tôi, một thằng tù lao cải, một
con kiến đen, còn gì đâu mà bấu víu lấy chút hành vi hợp với quy phạm đạo
đức để tự an ủi động viên? Huống hồ, nếu tôi coi mình là đạo đức, thì tất
nhiên phải coi cô ta là không đạo đức, nhưng tôi thì có quyền gì để thầm
chỉ trích cô ta? Đấy chẳng là cảnh tượng từng hiện lên trong mơ tưởng của
chính tôi đó sao? Tôi chịu trách nhiệm về hành vi của tôi, nhưng có đã ai
chịu trách nhiệm đối với tôi? Trách nhiệm của xã hội thì dường như hoàn
toàn hành hạ tôi, vùi dập tôi.
Như đã nói là hôm nay một con bướm vẫy cánh ở Bắc Kinh, tháng sau khí
hậu ở NewYork sẽ có thể chịu ảnh hưởng, vậy thì một khi tôi đã chung
đụng với cô ta, tôi sẽ không còn là tôi nữa, số phận sau này của tôi sẽ có thể
đổi khác rất nhiều, nghe nói số phận một đời người là một chuỗi dài các
mối quan hệ nhân quả vòng nọ lồng vào vòng kia. Có điều làm sao tôi biết
được số phận sau khi đã đổi khác thì cứ bắt buộc phải tồi tệ hơn?. Biết đâu
từ đó tôi lại cắt bỏ được sợi dây tinh thần trói buộc tôi để trở lại làm một
con người, một con người nguyên thủy, sống bừa bãi nháo nhào theo kiểu
người man rợ giữa cái thời buổi man rợ nhào nháo này.
