thăm Trung Hoa, văn chương đại cà sa của Diệu Văn Nguyên*, thứ tự sắp
xếp họ tên trong các đại tiệc quốc gia, cùng mọi tin tức vỉa hè, thông tấn bờ
bụi dường như đều có ý nghĩa quan trọng ngang nhau đối với xã hội. Đây là
thời đại thịnh hành học thuyết << thiên nhân hợp nhất >>, trời với người
hợp thành là một; chúng ta đã quay lại thời kỳ trung cổ.
Tôi gắng sức tìm hiểu qua chính trị kinh tế học, và mọi điều trong sách vở
đều rõ ràng minh bạch. Trên nét lớn tôi biết rõ xã hội phải đi theo phương
hướng nào. Sự lý giải đó không những là chỗ dựa cho tôi sống còn mà còn
hoá thành những xúc tu trực giác trong tâm hồn tôi. Nhưng hễ chạm vào
thực tế, là lập tức rối tung cả lên: tin tức truyền tới hiện ra theo thứ tự phi
tuyến tính, hơn nữa mang tính tùy tiện cực đại. Chúng tràn ra khỏi mọi nền
nếp thông thường, và gây nhiễu cả trực giác, chẳng khác nào cơn mưa kim
loại do máy bay tung ra để làm nhiễu sóng rađa.
Nhưng lần này tin tức khác hẳn mọi khi, trực giác báo cho tôi hay rằng ở
ngoài kia thật sự đã có biến đổi. Một cột lửa đã luồn qua ống khói; một
dòng máu nóng truyền khắp mọi huyết quản toàn thân tôi. Cũng từ một
chiếc thuyền ngã xuống, kể gì người ngã xuống trước, kẻ lăn xuống sau,
giờ đây rút cuộc đã có một người leo được lên thuyến, hơn nữa lại giữ chân
thuyền trưởng, thì việc đầu tiên theo lẽ thường là ông ta phải chỉ huy công
việc cứu vớt. Còn như sau này con thuyền ấy sẽ hướng về đâu trên biển cả
mênh mông, thì phải đợi cứu vớt cho hết những người bị nạn đã hẵng hay.
Cô nhìn tôi với ánh mắt dò hỏi. Đôi mắt đàn bà không phải mắt cừu, nhưng
lại giống hệt mắt cừu: dịu hiền, hoài nghi, cảnh giác, do dự. Giờ đây tôi có
thể nói gì với cô? Một thứ cảm giác mông lung mơ màng không thể coi là
sự lý giải, mà dẫu có lý giải được cũng khó mà lọt vào được toà mê cung
ấy. Tôi đâu có muốn đánh chìm con thuyền lớn ấy: tôi đã ngã xuống nước
rồi, thì tất cả đều phải ngã xuống hết đi! Con thuyền lớn ấy phải dành một
chỗ cho tôi! Tôi chỉ muốn trở về con thuyền lớn đó hong khô quần áo, liếm
sạch vết thương trên mình, duỗi bốn tay chân ra sưởi nắng và tự đáy lòng
