Tản văn Hi Lạp cũng phát triển trong một bối cảnh xã hội tương tự. Đọc
nhan đề tập “Đàm thoại” (Dialogues) của Platon, ta cũng thấy ngay rằng
tản văn Hi Lạp sở dĩ giản khiết, sáng sủa là do ảnh hưởng của nghệ thuật
nhàn đàm. Trong thiên “Bữa tiệc” (Banquet), một nhóm văn nhân ngồi trên
đất đàm đạo vui vẻ với nhau, chung quanh là rượu, trái cây và những thiếu
niên thanh tú, vì họ luyện nghệ thuật nói cho nên tư tưởng của họ mới sáng
sủa, văn của họ mới giản khiết, cho ta một cảm giác mát mẻ dịu dàng, trái
hẳn với lối văn khoa trương, thông thái rởm của các văn sĩ hàn lâm ngày
nay. Người Hi Lạp thời đó đã tập được cái thái độ bàn về triết học một cách
nhẹ nhàng.
Trong một cuộc đàm đạo thanh nhã, nên có ít nhiều phụ nữ để gây cái
không khí phù phiếm vui vẻ, không
thì cuộc đàm đạo sẽ nặng nề, mà
ngay đến triết học cũng sẽ hoá ra vô vị, không hợp với nhân sinh. Nước nào
cũng vậy, thời nào cũng vậy, hễ văn hóa quan tâm tới nghệ thuật sống thì
phụ nữ được hoan nghênh trong các cuộc họp, tức như trường hợp thành
Athènes thời Péciclès và trường hợp nước Pháp ở thế kỉ mười tám. Ngay ở
Trung Hoa, sự giao tế giữa trai gái bị cấm chỉ mà các văn nhân cũng muốn
cho đàn bà dự vào các cuộc nhàn đàm của họ. Dưới ba triều Tấn, Tống,
Minh tức những triều mà nghệ thuật thanh đàm rất thịnh hành, có nhiều phụ
nữ đa tài như Tạ Đạo Uẩn, Triêu Vân, Liễu Như Thị nổi bật trong xã hội.
Người Trung Hoa muốn rằng vợ phải có đức, không tiếp đàn ông, nhưng
chính họ thích làm bạn với những phụ nữ đa tài, cho nên trong văn học sử
Trung Quốc, ta thấy nhiều dấu vết của các tài nữ và danh kĩ. Tôi cho rằng ở
khắp nơi, trong cuộc nhàn đàm nào người ta cũng muốn có phụ nữ cho
thêm hứng thú. Tôi đã được gặp những bà Đức có thể nói chuyện luôn từ
năm giờ chiều tới mười một giờ khuya, và nhiều phụ nữ Anh, Mĩ đã làm
cho tôi kinh hồn vì những hiểu biết của họ về kinh tế, môn mà không bao
giờ tôi có đủ can đảm để học. Dù không có những bà có thể bàn cãi với tôi
về Karl Max hoặc Engels, thì cuộc đàm thoại cũng rất thú vị, phấn khởi nếu
một vài bà chịu khó ngồi nghe và tỏ vẻ trầm tư dịu dàng. Như vậy vui hơn
