chiều mà năm thì có bốn mùa. Không có cái gì tự nó tốt hay xấu. Hễ hợp
với tuổi với mùa thì là tốt. Nếu chấp nhận quan niệm sinh lí đó và rán sống
hòa hợp với tuổi của mình thì chỉ trừ những kẻ điên rồ, tự cao tự đại, hoặc
hoài bão những lí tưởng viễn vông, còn thì ai cũng nhận rằng đời có thể đẹp
như một bài thơ. Shakespeare đã diễn ý đó trong một thiên nói về bảy giai
đoạn trong một đời người, và nhiều văn nhân Trung Hoa cũng đã chủ
trương như vậy. Lạ thay, Shakespeare không lúc nào có nhiều tinh thần tôn
giáo và rất ít lưu tâm đến tôn giáo. Tôi cho rằng sở dĩ ông vĩ đại là nhờ đó;
bản chất con người ra sao thì ông nhận nó như vậy không xen vào sự an bài
của hóa công, cũng như không xen vào cá tính các nhân vật trong kịch của
ông. Shakespeare y như hóa công, y như thiên nhiên; không có lời khen nào
vinh dự cho một nhà văn, hoặc một nhà tư tưởng bằng lời ấy. Ông chỉ sống,
nhận xét, rồi qua thế giới khác .
Chú thích:
Trong tiết này, tác giả không xem xét quan niệm của những người theo
đạo Phật, vì “quan niệm đó bi thảm quá”; nhưng ông có xét quan niệm của
những người theo đạo Ki Tô trong ba trang đầu; chúng tôi lược bỏ những
trang đó vì thấy không cần thiết cho ý nghĩa của toàn chương.
Démeter: nữ thần Đất, dạy nghề nông, che chở hôn nhân. Nữ thần đi
khắp trời đất tìm con gái là Parséphone bị Hadès bắt cóc.
Proserpine: Nữ thần Nông bị thần Platon bắt cóc.
Orphée: thần giỏi thơ và nhạc, vợ là Eurydice chết, Orphée xuống âm
phủ, đòi Pluton (tức như Diêm Vương) trả lại Eurydice cho mình.
Tam tài là ba ngôi.
Ý tác giả muốn nói: tinh thần mà không có vật chất thì vô dụng. Ông
mỉa những người quá trọng tinh thần và khinh vật chất.
